Kultura i TradycjaSpołeczeństwo

O Święcie Środka Jesieni (中秋节),

potocznie zwanym „Świętem Księżyca”, przepis na ciasteczka księżycowe - yuebing (月饼) i...

 „Święto środka jesieni”. Paweł Załęski

Chmury nade mną

rozwiewa wiatr wrześniowy – wczesno jesienny

Księżyc dziś pełen wisi na niebie,

trwa w swoim blasku niezmiennym.

 

To ten magiczny moment

Jest dla mych oczu bezcenny.

 

Zapach zasypiających Peonii

Wypełnia smutek brzemienny.

 

Właśnie nastała noc

powieki stają się senne

Patrzę na Księżyc w pełni

i zamykam na chwilę oczy.

 

Przenosząc się

w bujne chińskie doliny,

raju dla oka rozkoszy.

 

Księżyc oświetla mi drogę,

gwiazdy mu towarzyszą.

Zhōngqiūjié dziś nastał czas,

Noc wita Księżyc dostojnie ciszą…

 

Święto Środka Jesieni, po chińsku: Zhōngqiūjié, to jedno z najważniejszych świąt w tradycyjnym kalendarzu chińskim, odnoszącym się do faz Księżyca, zwanego niegdyś u nas – nie przez przypadek – Miesiącem. Święto obchodzone jest piętnastego dnia ósmego miesiąca księżycowego. W tym roku (według współczesnego kalendarza „słonecznego”) przypada ono w piątek 13 września.

Święto Księżyca, jak sama nazwa wskazuje, wywodzi się z kultów lunarnych (gdzie Księżyc traktowany był jako zjawisko o cechach boskich) oraz związanych z nimi obrzędów chłopskich. Nie przez przypadek zatem ceremoniały tego święta odnoszą się do pracy na roli, do uprawy ziemi, samo zaś święto podkreśla znaczenie rodziny i domu rodzinnego, jest „Świętem ponownego połączenia rodziny”.

Początków tego obyczaju można doszukać się w zapiskach z epoki dynastii Zhou (周朝), panującej w latach od ok. 1045 do 256 r. p.n.e. Już wtedy przywiązywano szczególną uwagę do składania ofiar Słońcu i Księżycowi, reprezentującym pierwiastek męski (Yang) i pierwiastek żeński (Yin), które od zawsze związane były z chińską geomancją i astrologią.

W okresie panowania dynastii Tang (618-907 n.e.), kult Księżyca uzyskał szczególne znaczenie. W tym okresie nastąpił rozwój poezji i malarstwa tuszowego, opiewającego księżycowe piękno, zarówno przy wykorzystaniu subtelnych figur literackich, jak i delikatnych pociągnięć pędzla nadwornych kaligrafów. Li Bai, najznamienitszy poeta złotego wieku poezji chińskiej, niejednokrotnie wznosił do Księżyca czarkę destylowanego wina z sorgo, wielbiąc Jego srebrzystą poświatę w swoich nostalgicznych wierszach.

Z kolei Mingowie (1368-1644 n.e.), znani ze swej zabobonnej natury, upatrywali w „przełomie jesieni” najważniejszy w całym roku moment dla cesarskiej pomyślności, bowiem bogate plony i udane zbiory zapewniały przetrwanie w czasie mroźnych zim. Dlatego też w czasie panowania tej dynastii uznawano „Okres Środka Jesieni” za najważniejsze ze wszystkich świąt. W tym okresie powstało najwięcej obrzędowych ołtarzy ofiarnych związanych z Zhōngqiūjié.

Najbardziej znanym symbolem „Święta Księżyca”, są „księżycowe ciasteczka” zwane yuèbĭng (月饼), które dawniej miały zawsze kształt koła (obecnie ciasteczka te miewają przeróżne kształty), a symbolizowały Księżyc w pełni. Tradycyjne yuèbĭng są małymi ciasteczkami o średnicy ok. 6-7 cm, przygotowywanymi z ciasta zwykle z mąki ryżowej, a nadziewanymi przeważnie masą migdałową, chociaż spotykane są takie z czerwoną fasolą i mielonym mięsem.

Ciasteczka tradycyjne

Dziś wygląd i smak „księżycowych ciasteczek” zależy wyłącznie od ludzkiej pomysłowości, a ta w Chinach nie ma granic.

Współczesne ciasteczka fantazyjne

Według legendy bywało, iż w ciastkach tych ukrywano tajne informacje i rozkazy dla rebeliantów chcących obalić rządy mongolskiej dynastii Yuan. Ile w tym prawdy, nie wiadomo Różne źródła historyczne przedstawiając rzecz odmiennie, często sprzecznie.

Inna opowieść nawiązuje do genezy powstania tego święta. Legendarny heros imieniem Hòuyì (后羿), wyśmienity łucznik, aby ocalić ludzi przed piekielnymi promieniami dziesięciu słońc prażących niegdyś ziemię, zestrzelił z nieba dziewięć. Niebiański Cesarz (inne legendy podają że, Cesarzowa Nieba Xiwangmu) za ten czyn nagrodził herosa podarowując mu eliksir nieśmiertelności. Gdy jeden z uczniów Hòuyì zakradł się do domu mistrza, by wykraść eliksir, małżonka herosa wypiła boską miksturę, po czym uniosła się w niebo aż do księżyca. Hòuyì długo rozpaczał, ponieważ nie chciał żyć bez ukochanej i co wieczór składał do nieba ofiary z owoców i słodkości, aby bogowie odesłali jego żonę z powrotem na ziemię. Niestety, modły nie poskutkowały, a ukochana żona Hòuyì imieniem Cháng’é (嫦娥) zmuszona była do zamieszkania w Pałacu Rozległego Zimna – Guanghangong (广寒宫).  

Cháng’é i jej pupil YuTu (tak też nazywa się chiński łazik księzycowy…) 

To na cześć żony legendarnego herosa Chińska Narodowa Agencja Kosmiczna nazwała program badania Księżyca imieniem Cháng’é. W ramach tego programu na powierzchni Księżyca wylądowały już dwa bezzałogowe łaziki, a za jakiś czas ulokowana tam zostanie stała baza, w której mieszkać i pracować będą ludzie

Podobnie jak podczas Chińskiego Nowego Roku, w czasie Święta Środka Jesieni chińskie rodziny spotykają się, by cieszyć się możliwością przebywania razem, w licznym rodzinnym gronie. Lista obowiązkowych potraw nie jest tak obszerna jak w czasie „Święta Wiosny”, nie mniej jednak na stołach niczego nie brakuje, a już zwłaszcza księżycowych ciasteczek oraz mocnego wina.

Według tradycji biesiadnicy siedząc przy stole powinni tworzyć krąg symbolizujący trwałość, jak Księżyc w pełni. Dlatego też i dzisiaj w wielu współczesnych apartamentach z tej okazji przynosi się z piwnic, komórek, strychów i garaży okrągłe blaty, by obyczajowi stało się zadość, by oddać cześć Księżycowi i Chang’e, która być może wysłucha okolicznościowych modłów o zdrowie i pomyślność dla bliskich. A może ucieszy ją widok „pływających latarni” unoszących się z ziemi ku Księzycowi.

Latarnie to dzisiaj najbardziej rozpoznawalny symbol Święta Środka Jesieni, ale skąd się wziął nie jest jasne. Jest niczym czerwony Św. Mikołaj z reklamy Coca-Coli z lat 30. XX wieku w tradycji Bożego Narodzenia. I co zrobisz…?

W 2006 roku Święto Środka Jesieni zostało wpisane na listę narodowego niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a w 2008 roku zostało uznane za święto narodowe w Chińskiej Republice Ludowej. W Hong Kongu, Makao i na Tajwanie „od zawsze” jest świętem „publicznym”, a obchodzone jest również w Korei, Wietnamie i na Filipinach.

 

Przepis na Księżycowe Ciasteczka Yuebing:

  1. Wymieszaj 250 g mąki pszennej z 250 g mąki kukurydzianej i z 375 g cukru białego oraz 75 g sody oczyszczonej (lub proszku do pieczenia), a dolewając 140 g oliwy z oliwek ugniataj, aż do uzyskania jednolitej masy.
  2. Podziel powstałe ciasto na małe porcje i rozwałkuj każdą z nich na krążek wielkości jak na pierożka.
  3. Przygotuj 400 g pasty z czerwonej fasoli. Rozgnieć widelcem lub zblenduj fasolę (może być z puszki), dodając łyżkę stołową cukru trzcinowego. Tak uzyskane nadzienie, nakładaj małą łyżeczką na środek krążka z ciasta, tak jak przy przygotowywaniu pierogów. Krążek złóż na pół a następnie uformuj z niego delikatnie „bułkę”, lekko ją rozgniatając na blacie obsypanym mąką.
  4. Tak powstały krążek powinien mieć około 2 cm grubości i od 4 do 8 cm średnicy.
  5. Rozgrzej piekarnik do 180’C. Przed włożeniem ciasteczek do piekarnika posmaruj je ubitym białkiem jajek kurzych.
  6. Piecz ciasteczka przez 15 – 20 min. w temperaturze obniżonej ze 180’ C do 170’ C.
  7. I gotowe. Smacznego !!!

 

Bibliografia:

Wiesław Olszewski: Chiny. Zarys kultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003,

Mieczysław J. Künstler, Mitologia chińska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985.

Ksawery Burski. Tradycje i sztuka kulinarna Chin. Wydawnictwo Dialog. Warszawa 2015.

Wang Zaozao.  Mid-Autumn Festival. Beijing Normal University. 2014;

Tytuł oryginału: 中秋节作者:王早早出版时间:2014年1月定价, 北京师范大学出版社.

„Sòng yàn zuòzhě”- praca zbiorowa,

Tytuł oryginału: 宋宴作者:徐鲤,郑亚胜,宋宴是否是套装:否出版社名称:新星出版社.

 

 

 

Paweł Miao

Specialista w zakresie kultury mniejszości etnicznych: Miao i Dong okręgu Qiandongnan w prowincji Guizhou.

Related Articles

Back to top button