Kilka niedawnych dyskusji, a także parę niedawno przeczytanych książek pozwoliło mi zadać sobie zasadnicze pytanie: "Co ja o Chinach wiem, co ja z nich rozumiem?". Oto jest pytanie. Cóż można wiedzieć o Chinach, które według niektórych to 5000 lat nieprzerwanej tradycji państwowej? Właśnie…. Nieprzerwanej?
Zrozumiałem znienacka jak mało o Chinach wiemy. Generalizujemy je, mimo wszystko traktując z góry, traktując pół serio przez pryzmat tych wszystkich osobników z Azji żeniących nam dziwaczne produkty za grosze. Nie rozróżniamy ich. Wietnamczyk, mieszkaniec Xinjiang, rdzenny obywatel prowincji Jiangsu, Tajwańczyk od pokoleń, Koreańczyk, Japończyk, to dla nas tacy sami, ci sami ludkowie z odległych nam krain, po drugiej stronie globusa. Dziwnie mówią, jeszcze dziwniej piszą, a do tego jedzą patykami zamiast widelcem jak człowiek.
Tymczasem wystarczy dotknąć mocniej jakiegokolwiek tematu dotyczącego Chin, aby poczuć się jak ktoś, kto kładzie dłoń na mroźnej warstwie cieniutkiego lodu, pod którym drzemie chłodna i niezbadana głębia jeziora. Każdy nowy wątek grozi wciągnięciem w tą głębie. Wystarczy grzech ciekawości. Historia, religie, filozofie, sztuka użytkowa, społeczeństwo kiedyś i dziś. Genialni wodzowie, wielcy ludzie i niewyobrażalne szuje. Poezja sprzed 2 tysięcy lat żywa i znana do dnia dzisiejszego. Kaligrafia. Kuchnia jako zaspokajanie podstawowej potrzeby ludzkiej, ale też jako ogromny obszar przejawu chińskiej kultury. A wszędzie anegdoty, relacje, historyczne źródła, starsze niż chrześcijaństwo, niż cała nasza dumna zachodnia cywilizacja. Dumna, czy może bardziej zarozumiała? Ostatnio mam wrażenie, że jednak to drugie. Chętnie wypowiadamy się na temat Chin. Równie chętnie jak na temat leczenia chorób wszelakich oraz sposobu uzdrowienia polskiej piłki nożnej.
A to tak nie działa. Nie.
Nie da się zrozumieć Chin nie mając pojęcia o ich historii najnowszej, która powoduje, że ciągłość chińskich dziejów w wielu miejscach została definitywnie zerwana. W innych zaś ciągle trwa w przewrotnie zaskakujących formach. Nie da się wiedzieć czegokolwiek o Chinach nie przyglądając się im uważnie, z pozbawionym emocji i politykierstwa dystansem.
Życzę sobie, żeby najbliższy rok pozwolił rozwinąć te wszystkie mozolnie przygotowywane projekty, dzięki którym idea stanie się ciałem, dzięki którym Chiny staną się nam choć trochę bliższe niż teraz.
