Historia

Wczesny okres dynastii Tang – złoty wiek Chin

Panowanie dynastii Tang jest uznawane za najbardziej doniosły okres w dziejach chińskiej historii. Osiągnięcia Tangów stawia się na równi (bądź nawet wyżej) z dokonaniami Hanów. W okresie dynastii Tang rozwinęła się niezwykle chińska sztuka: powstawały wówczas liczne utwory poetyckie, prozatorskie, rodziły się nowe style i prądy w malarstwie. Rozwijały się rzemiosło i handel, postępował proces urbanizacji, a rządzący wznowili politykę agresywnej ekspansji, rozszerzając wpływy chińskie na nowe obszary.

Spośród wszystkich ugrupowań i rodów walczących o hegemonię i przywilej zjednoczenia Chin, kluczową rolę odegrali przedstawiciele klanu Li. W 617 roku zdobyli oni Chang’an, a następnie kontynuowali podbój dalszej części kraju. Członkowie rodu Li podawali się za potomków hanowskiego generała Li Guanga, a ich arystokratyczny rodowód miał trwać nieprzerwanie od panowania książąt Zachodniego Liang. Obecnie ta wersja poddawana jest w wątpliwość. Prawdopodobnie ród Li otrzymał nobilitację do rangi arystokracji dopiero dzięki władcom Północnego Zhou.

W 618 roku władcą zjednoczonych ponownie Chin został Li Yuan. Jednakże niedane było mu nacieszyć się tytułem cesarskim. Już w 626 roku abdykował na rzecz swojego syna, Li Shimina. Li Shimin pomimo młodego wieku odznaczał się ogromnym intelektem, sprytem i jeszcze większą bezkompromisowością. Obawiając się utraty tronu, zamordował swoich dwóch braci i ich rodziny, tym samym pośrednio zmuszając ojca do ustąpienia mu miejsca.

Terytorium opanowane przez dynastię Tang

Li Shimin objął władzę nad Chinami i przyjął przydomek Tang Taizong. Jest powszechnie uznawany za najbardziej uzdolnionego cesarza w całej historii dynastycznych Chin. Pomimo brutalnej genezy przejęcia rządów, Tang Taizong był roztropnym i rozważnym władcą. Zapoczątkowane przez niego reformy zapewniły spokój i stabilizację w kraju długo po jego śmierci.

Kawaleria z okresu dynastii Tang (rekonstrukcja)

Za wzór nowego, scentralizowanego systemu administracji obrano schemat wywodzący się z czasów dynastii Han, aczkolwiek uzupełniony o pewne istotne poprawki. Tangowie nie podzielili kraju na półautonomiczne obszary wzorem władców Hanów, lecz zarządzali całym krajem z poziomu instancji centralnej. Aby móc sprawnie kontrolować tak rozległe połacie terytorium, stworzono prężnie działający aparat urzędniczy i rozbudowaną biurokrację. Wydzielono ministerstwa, a kraj podzielono na prowincje.

Konny łucznik z okresu dynastii Tang (rekonstrukcja)

Głównym kryterium doboru urzędników państwowych było uzyskanie pozytywnego wyniku na egzaminie cesarskim. W okresie panowania Tangów egzaminy te stały się immanentnym elementem chińskiej rzeczywistości państwowej i uzyskały w pełni dojrzałą formę. Urzędnikiem mógł zostać każdy, niezależnie od statusu społecznego. Warunkiem koniecznym dla uzyskania pozytywnego wyniku była wieloletnia edukacja i dosłowne „wykucie na blachę” całego konfucjańskiego kanonu. Historia nie szczędzi przykładów nieszczęśników, którzy do egzaminu podchodzili kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy. System egzaminów cesarskich zlikwidował monopol arystokracji na stanowiska urzędnicze. Jednakże najwyższe stanowiska w państwie wciąż były zarezerwowane dla potomków możnych. Z kolei te mniej eksponowane wciąż były dostępne dla tych posiadających odpowiednie guanxi. I tak na przykład Du Fu, jeden z trzech najwybitniejszych poetów okresu Tang, był urzędnikiem dworskim, pomimo tego, że egzaminu nie zdał trzykrotnie.

Uniwersytet Cesarski w Chang’anie specjalizował się w edukacji urzędników; kształcono tu zarówno Chińczyków, jak i cudzoziemców z krajów ościennych, którzy następnie przenosili wpływy chińskiej kultury do swych krajów ojczystych.

Tang Taizong zdawał sobie sprawę z konsekwencji nadmiernego uciskania chłopstwa. Aby uzdrowić krajową gospodarkę i wyrównać panujące dysproporcje społeczne, ponownie wdrożono politykę „wyrównania ziemi” oraz zmniejszono ilość dni obowiązkowego szarwarku.  Dzięki takiej polityce zwiększyła się liczba drobnych posiadaczy ziemskich, którzy płacili podatki i tym samym zasilali państwowy budżet. Zagospodarowano ogromne połacie ziemi, które dotąd leżały odłogiem; nastąpił znaczny wzrost produkcji rolnej, a kraj wchodził w okres stabilizacji finansowej. Chłopi ponownie stali się „żywicielami” klasy rządzącej; jednocześnie na ich barkach ciążyło brzmię służby wojskowej i obowiązek regularnych robót przymusowych. Jednakże, pomimo licznych powinności, wczesny moment rządów dynastii Tang był dla ludu znacznie bardziej łaskawy niż poprzednie okresy.

Błędem, który Tangowie powtórzyli wzorem innych dynastii, była obojętna polityka wobec możnych właścicieli ziemskich. Nie kontrolowano majątków prywatnych, ani nie starano się zapobiec ich nadmiernemu rozrostowi. W efekcie schemat zanikania drobnych gospodarstw na rzecz obszarników rozpocznie się na nowo w środkowym i późnym okresie Tang, przyczyniając się do pogłębienia zaistniałego kryzysu społecznego.

Możni nie musieli wykładać pieniędzy na utrzymanie państwa (a nawet jeśli musieli, to z łatwością unikali tych powinności). Brak finansowych zobowiązań wobec rządu i ogólna majętność szlachty sprawiły, że warstwa uprzywilejowana skłoniła się w stronę kulturalnej sfery życia. Za czasów rządów dynastii Tang poezja chińska wzniosła się na wyżyny kunsztu artystycznego. To właśnie z tego okresu pochodzą jedni z najbardziej utalentowanych twórców, zajmujący pozycję niekwestionowanych mistrzów słowa pisanego: Li Bai, Du Fu, Wang Wei, Meng Haoran. W wolnych chwilach członkowie wyższych sfer organizowali przyjęcia, podczas których pito wino, pisano wiersze i odczytywano poezję; kobiety były ich szanowanymi uczestniczkami. Ponadto polowano dla rozrywki, uprawiano dyscypliny sportowe takie jak cuju (chińska odmiana piłki nożnej) i angażowano w różnorodne dyskusje. Za Tangów rozwija się etykieta picia herbaty, powstaje również pierwsze dzieło w całości poświęcone historii, uprawie oraz spożywaniu herbaty, czyli Chajing autorstwa Lu Yu.

Biegłość i oryginalność Li Baia w sztuce pisania wierszy sprawiła, że przypadł mu tytuł „nieśmiertelnego poety”. Jego twórczość charakteryzowała się swobodą, odejściem od przyjętego kanonu i pisaniem w porywach namiętności (chińska poezja nie powstawała „pod wpływem natchnienia”).

Pomimo stosunkowo stałej pozycji konfucjanizmu w Chinach, okres dynastii Tang był momentem rozluźnienia się tradycyjnych wartości. Spowodowało to wzmocnienie pozycji kobiet w społeczeństwie, które brały czynny udział w polityce, prowadziły własne gospodarstwa oraz angażowały się w życie kulturalne kraju, zwłaszcza w obszarze literatury. Nowa pozycja kobiet w społeczeństwie była też pokłosiem okresów wcześniejszych, pełnych przemocy i wojen, kiedy to kobiety były zmuszone przejąć część męskich obowiązków.

Jedną z wielu zaskakujących nas cech okresu Tang są specyficzne formy kobiecego makijażu, jak i zupełnie odmienny od współczesnego wzorzec piękna. Piękności z czasów dynastii Tang nie mogły być szczupłe jak dzisiejsze modelki…

 

… makijaż zaś pokrywał całą twarz – składał się z wielu elementów symbolicznych, jak i podkreślających cechy fizyczne, które w tamtym okresie uznawano za niezwykle powabne.

Chang’an był kosmopolitycznym centrum regionu, odzwierciedlającym tangowską politykę tolerancji i gościnności. Poprzez wzmożone kontakty handlowe Chińczycy nawiązali bliskie stosunki ze światem arabskim, Persją, Indiami, Cejlonem, ludami zamieszkującymi Azję Południowowschodnią, a nawet z Bizancjum. W stolicy pojawili się przedstawiciele obcych religii: islamu, judaizmu, nestorianizmu. Otrzymali pozwolenie stawiania świątyń, a nawet szerzenia swoich przekonań i pozyskiwania wiernych. Tak zaskakująca otwartość wobec innych kultur mogła wynikać z wewnętrznego przeświadczenia klasy rządzącej o stabilności i wyższości chińskiej tradycji. Polityka tolerancji utrzymała się w dynastii do połowy IX wieku.

Obraz autorstwa Wang Shimina, malarza okresu dynastii Ming, który inspirował się twórczością Wang Weia. Dzięki chińskiemu zwyczajowi kopiowania obrazów możliwe jest zaznajomienie się z malarstwem artystów, których dzieła nie przetrwały do naszych czasów.

Ciąg dynastyczny Tangów został niespodziewanie przerwany w 690 roku, za sprawą Wu Zetian, która założyła dynastię Zhou. Wu Zetian była konkubiną cesarza Gaozonga: korzystając ze swojego sprytu i determinacji zajęła miejsce cesarzowej. Następnie, poprzez systematyczne uzyskiwanie wpływów uzyskała pozycję dominującą na dworze, obsadzając na tronie kolejnych synów, służących jej za cesarzy-marionetki. Ostatecznie wzięła sprawy w swoje ręce i zyskała najwyższe stanowisko w państwie, będąc jedyną kobietą-cesarzem w historii Chin.

W celu ugruntowania swojego panowania Wu Zetian przedstawiała się jako wcielenie Buddy, odnosząc się do historii zejścia na ziemię kobiety mającej przynieść pokój i dostatek. Okazywała mnichom szacunek, wspierała budowanie świątyń i tłumaczenie sutr. Za czasów jej rządów buddyści stali się największymi posiadaczami ziemskimi.

Pomimo krytyki późniejszych kronikarzy oraz ogólnej antypatii, którą konfucjaniści pałali do Wu Zetian, nie była ona nieudolną władczynią. Jej rządy nie zakłóciły spokoju w państwie. Wprowadziła reformy polepszające życie chłopów, nakazała sprawiedliwie rozdzielić ziemię i dbała o poprawienie statusu kobiet: kazała spisywać ich biografie i pozwalała im zajmować wysokie stanowiska.

Kiedy Wu Zetian podupadła na zdrowiu na początku VIII wieku, jej przeciwnicy wykorzystali sytuację i zorganizowali przewrót pałacowy, przywracając poprzednią dynastię. Względny spokój i dostatek panował aż do końca rządów cesarza Xuanzonga – od połowy VIII wieku Tangowie zaczęli tracić na znaczeniu, a ich władza słabła.

Tekst: Milena Świeboda

Źródła zdjęć:

  1. https://www.chinahighlights.com/map/ancient-china-map/tang-dynasty-map.htm
  2. https://inf.news/culture/d58a960613e2f8a81a442d718e5120b9.html
  3. https://wantubizhi.com/pic/%E5%94%90%E4%BB%A3%E7%A7%91%E4%B8%BE/
  4. https://theme.npm.edu.tw/selection/Article.aspx?sNo=04000983
  5. http://www.manyanu.com/new/e9884d202201403d99d1b76e3bf449e8

Źródła: Witold Rodziński „Historia Chin”

Redakcja: Leszek Ślazyk

e-mail: kontakt@chiny24.com

© 2010 – 2021 www.chiny24.com

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Milena Świeboda

Studentka sinologii, pasjonatka kultury chińskiej ze szczególnym zamiłowaniem do historii i literatury.

Related Articles

Back to top button