Sport, Sztuki Walki

Sanda – sztuka „wolnej walki”

Genezy powstania chińskich sztuk walki należy doszukiwać się w dwóch nurtach filozoficznych: taoizmie i buddyzmie. Ten pierwszy kultywuje świadomość życia poprzez istotę myśli. Nie występuje w nim antropomorficzne bóstwo, a założenie odnalezienia właściwej drogi, poznanie prawideł rządzących naturą, niebem i ziemią, poprzez działanie, gdzie wszystko ma swój cel i swoje przeznaczenie. Buddyzm zaś, który przywędrował do Chin z Indii i na stałe zapisał się w chińskiej kulturze, głosi poszanowanie dla wszystkich istot żywych i tworów plastycznych oraz możliwość doznania głębokiego oświecenia poprzez praktykę medytacji i rezygnację z siebie i wszelkich dóbr materialnych.

 

Chińskie Sztuki Walki określa się mianem kung-fu / wu-shu, co oznacza „sztuki wojenne”. Samo wyrażenie kung-fu, oznacza tu bardziej „poświęcenie”, nagromadzenie energii, trening w celu osiągnięcia doskonałości i może się tyczyć w zasadzie każdej dziedziny sztuki. Wu-shu natomiast odzwierciedla się w fechtunku bojowym żołnierzy i generałów z czasów Pierwszych Królestw Chińskich. Z biegiem czasu i rozwoju technik walki, wojenne wu-shu przekształciło się w wiele stylów bojowych oraz obronnych, a także leczniczych. Mowa tu o tak zwanych stylach miękkich „nei-jia”, których zadaniem jest wzmacnianie narządów wewnętrznych i twardych „wai-jia”, utwardzających ciało na zewnątrz przekształcając je w broń. To właśnie z tych drugich wywodzi się sanda.

Sanda – sanshou, jest to tak zwana „wolna walka”. Jest ona rodzajem chińskiego kickboxingu. Trening obejmuje ćwiczenia techniczne i sparing – tj. naukę uderzeń i kopnięć, oraz rzutów i obaleń. Charakteryzuje się szybkością i dynamiką. Posiada duży zakres technik bokserskich, przygotowując do pełnokontaktowej walki (full contact) w stójce. W dzisiejszych czasach walki sanda-sanshou, odbywają się w przepisowych ochraniaczach i rękawicach bokserskich z podziałem na kategorie wagowe.

Pierwsze informacje dotyczące współzawodnictwa w kung-fu pochodzą z czasów dynastii Zhou (XI w p.n.e – 221r. p.n.e). Istniejące przez ponad dwa tysiąclecia powodowało i nadal wyzwala chęć porównywania swoich umiejętności w walce. Jak pokazuje doświadczenie, rywalizacja była i jest motorem napędowym w rozwoju każdej dziedziny życia. Oczywiście pierwszym i najbardziej brutalnym sprawdzianem skuteczności technicznej danego stylu kung-fu były liczne pola bitew. 

Historia poszczególnych chińskich dynastii obfituje w szereg wojen prowadzonych pomiędzy królestwami, a także z zewnętrznymi agresorami, szczególnie plemionami mandżurskimi i mongolskimi.  Z ostatniego okresu cesarstwa chińskiego największe wojny, w których znacząca rolę odegrała znajomość sztuk walki to, Powstanie Tajpingów przeciwko Mandżurom (1850-1868) oraz Powstanie Bokserów (1899-1901), które było ludowym ruchem wywołanym złą polityką dynastii Qing i wtrącaniem się obcych mocarstw w wewnętrzne sprawy cesarstwa. To drugie powstanie nazwano tak właśnie z racji znaczenia przywiązania powstańców do narodowych sztuk walki. Tak, więc sanda – sanshou swymi korzeniami sięga bardzo daleko wstecz, czasów, gdy istniał mecenat władców feudalnych wspierających finansowo „mistrzów kung-fu”. Wojownicy walczyli ze sobą na drewnianych platformach wznoszonych na głównych placach miast. Była to forma znanego współcześnie ringu bokserskiego, tyle, że znacznie większego i nieograniczonego linami. Formę takiej „ringowej” walki nazwano „leitai”, czyli „walka na platformie”. Walczono dotąd, aż na platformie pozostawał tylko jeden – wygrany. Zwycięzca otrzymywał honorowy tytuł „Ten, który zajął platformę”. Walczono wręcz, bądź z wybranym typem broni, zawsze do końca- tj. do utraty tchu, czasem nawet życia. Wszystkie chwyty i uderzenia były dozwolone i nie stosowano żadnych ochraniaczy głowy, pięści czy nóg.

W dobie Walczących Królestw i czasach Konfucjusza, leitai stało się powszechnie znane wśród ogółu ludności Chin. Walki przyciągały rzesze widzów i setki wojowników z całych Chin, a nawet Mongolii, Japonii, Korei i Wietnamu. Stały się one nie tylko formą rywalizacji, ale i okazją do zarobienia pieniędzy, bowiem Azjaci od zawsze lubili hazard. Kiedy jakiś mistrz przybywał na nowy teren i chciał otworzyć tam swoja szkołę kung fu, często budował leitai i oczekiwał na przybycie lokalnych mistrzów sztuk walki w celu sprawdzenia i udowodnienia swych umiejętności. Jeżeli okazywał się dostatecznie dobry, by zyskać sobie przychylność mieszkańców danego regionu, mógł wówczas za ich przyzwoleniem otworzyć własne kwoon – czyli szkołę kung-fu.

W okresie dynastii Tang (618-907) za panowania pierwszej kobiety na dworze cesarskim, Cesarzowej Wu, leitai organizowano u podnóża świętych gór, a ich stoki roiły się od widzów. W prowincjach Shanxi i Sichuan pojedynki na platformach oglądały całe miasta. Często obecność na widowni tych walk była obowiązkowa. Do czasów dynastii Song (960-1279) walki odbywały się na leitai bądź polu, otoczonym niczym murem, przez widzów.

Największy rozwój leitai przypada na koniec XIX w. W tym okresie platformę na wzór angielskiego ringu zaczęto ograniczać linami. Ten szczytowy okres popularności walk na „ringu” wziął się z rozwoju nowych systemów walki wręcz na poudniu Chin zwłaszcza w prowincjach Jangsu, Anhui i Guangdong, gdzie najbardziej znanymi stylami były: Yen Ching Quan, Hung Gar i Wing Chun Kuen. Później z nadejściem okupacji japońskiej (1937 – 1945) zaprzestano pojedynków leitai. Podczas okupacji japońskiej wybitnych mistrzów kung-fu, nazywanych „czystym klejnotem Chin” często ukrywano przed japońskimi żołnierzami. Władze okupacyjne wydały dekret o aresztowaniu wszystkich znanych mistrzów. Po zakończeniu wojny, w latach 50-tych w Hongkongu organizowano nielegalne zawody na wzór kontynentalnych leitai tzw. kong-sau „wolnych walk”, które były swoistego rodzaju rywalizacją między konkurencyjnymi szkołami, bądź tajnymi stowarzyszeniami sztuk walki.

SANDA współcześnie:

Obecnie na formy rywalizacji kung-fu największy wpływ mają dwie organizacje: Międzynarodowy Związek Chińskich Sztuk Walki z siedzibą w Hongkongu oraz Chińska Federacja Wu-Shu. Najwięcej wspólnego z zawodami Sanda ma ta pierwsza z wymienionych. Spowodowane jest to tym, że zawody ze względów komercyjnych chcą być konkurencją dla zawodów muay thai – boksu tajskiego, oraz zawodów rozgrywanych systemem full contact np. w karate czy taekwon-do. Pierwsze mistrzostwa świata sanda zorganizowano w 1982r. pod nazwą „otwartego turnieju w wu-shu i wolnej walce sanda”. Udział w tych mistrzostwach wzięli, obok przedstawicieli stylów kung-fu, zawodnicy muay thai i karate. Regulamin przewidywał walkę na ringu bokserskim. Używano ochraniaczy na ręce, głowę i krocze. Zawodnicy byli podzieleni wg. systemu wagowego, podobnie jak w boksie. Walka trwała trzy rundy.

Zawody te były właściwym początkiem dzisiejszych zmagań w sanda – sanshou / wu-shu. Obecnie zawody sanda odbywają się na kwadratowej macie o powierzchni ok. 8 × 8 m, znajdującej się na niewielkim podwyższeniu, której krańce nie są ograniczone linami i narożnikami, tak jak ma to miejsce w ringu bokserskim. Przewidziany czas walki to trzy rundy po 2 minuty każda. Zgodnie z tradycją walk na platformach leitai, najwyżej punktowane jest wypchnięcie bądź wyrzucenie zawodnika poza matę. Innym wysoko punktowanym działaniem jest powalenie przeciwnika na matę. Dozwolone są także kopnięcia i ciosy w głowę. Natomiast zabronione jest uderzanie i kopnięcia w szyję oraz tył głowy i ciosy poniżej pasa. Niedozwolone są uderzenia kolanami i łokciami, które są podstawowymi technikami w boksie tajskim – muay thai i birmańskim bando. O zwycięstwie zawodnika decyduje wygrana w dwóch rundach, bądź nokaut techniczny lub nokaut fizyczny. Wszystkie sportowe walki sanda odbywają się w przepisowych ochraniaczach na głowę, zęby, krocze oraz rękawicach bokserskich.

 

Paweł Załęski

 

Bibliografia:

–  Sztuki walki wschodu, Peter Lewis wyd. Rebis 1998r.

– Kung Fu / Wu Shu, Janusz Szymankiewicz, Jaromir Śniegowski wyd. Glob 1987r.

– Historia Chin, Witold Rodźiński wyd. Ossolineum 1977r.

Zdjęcie: (Nov. 16, 2010 – Richard Heathcote/Getty Images AsiaPac)

 

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Paweł Miao

Specialista w zakresie kultury mniejszości etnicznych: Miao i Dong okręgu Qiandongnan w prowincji Guizhou.
Back to top button