Chiny subiektywnieLudzie

我的三分钱 Moje trzy feny (32/20),

czyli Chiny z własnego punktu widzenia

Liang Lao Ye Wiki China, czyli, czy wiesz, że…

W czwartek 30 lipca br. w wieku 97 lat zmarł 李登辉 Lee Teng-hui, prezydent Tajwanu (台湾) od 1988 roku, a zarazem pierwszy demokratycznie wybrany w wyborach powszechnych prezydent Republiki Chińskiej w latach 1996–2000. Nazywano go „Mr. Democracy” ze względu na jego kluczową rolę w transformacji tajwańskiej dyktatury autokratycznej w system demokratyczny.

Urodził się 15 stycznia 1923 w Sanzhi na Tajwanie. Pochodził z grupy etnicznej Hakka, z której wywodzili się również Sun Jat-sen, Lee Kuan Yew i Den Xiaoping. Przed wybuchem wojny chińsko-japońskiej ukończył studia na Kyoto University w Kioto w Japonii. W czasie II wojny światowej służył w armii japońskiej i przez całe życie utrzymywał silne związki z Japonią, co było źródłem krytyki ze strony jego przeciwników, jak i zwolenników politycznych.

Po wojnie ukończył Państwowy Uniwersytet Tajwański (1948), następnie udał się do USA, gdzie studiował gospodarkę rolną na Uniwersytecie Stanu Iowa (1953). W 1968 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Cornella, jednym z najbardziej prestiżowych uniwersytetów amerykańskich, należącym do Ligi Bluszczowej. W latach 1958–1978 był wykładowcą Uniwersytetu Tajwańskiego i Uniwersytetu Chengchi.

Lee Teng-hui 1978 rok, (Foto : Feng Kuo-hsiung / MOFA)

W 1972 roku został ministrem bez teki w gabinecie premiera Chiang Ching-kuo (najstarszy syn Czang Kaj-szeka, który został prezydentem Tajwanu w 1978 roku). Lee Teng-hui w 1978 roku został wybrany burmistrzem Tajpej, następnie w latach 1981–1984 był gubernatorem prowincji Tajwan. Od 1984 roku pełnił funkcję wiceprezydenta Republiki Chińskiej. Po śmierci prezydenta Chiang Ching-kuo w 1988 roku Lee objął stanowisko przewodniczącego Kuomintangu (KMT), za co za tym idzie, zgodnie z obowiązującą wówczas konstytucją tajwańską, został prezydentem Republiki. W 1990 roku na urząd prezydenta wybrało go tajwańskie Zgromadzenie Narodowe, natomiast w 1996 roku wygrał pierwsze w historii Tajwanu bezpośrednie wybory prezydenckie.

Podczas swojej prezydentury doprowadził do zmian w zapisach w konstytucji z 1947 roku, w wyniku których członkowie Zgromadzenia Narodowego przestali pełnić te funkcje dożywotnio (!!!). W 1990 roku w tajwańskim parlamencie zasiedli deputowani wyłonieni w bezpośrednich wyborach. W efekcie dalszych poprawek zainicjowanych przez Lee, a wprowadzonych do konstytucji w 1994 roku, wybór głowy państwa przez Zgromadzenie Narodowe został zastąpiony wyborami powszechnymi.

Lee Teng-hui 1998 rok (Foto : Ye Ming-yuan / MOFA)

Lee Teng-hui otworzył drogę do modernizacja społeczeństwa tajwańskiego i rozwoju gospodarczego Tajwanu. W okresie sprawowania funkcji prezydenta doprowadził również do wysokiego napięcia na linii Tajpej – Pekin, który w 1996 roku usiłował zapobiec jego wyborowi, urządzając ćwiczenia wojskowe u wybrzeży wyspy (tzw. trzeci kryzys w Cieśninie Tajwańskiej). Rząd centralny ChRL uważał i uważa Tajwan za integralną część Państwa Środka, a jednocześnie za „zbuntowana prowincję”. Lee Teng-hui prowadził zaś politykę sprzeciwu wobec roszczeń Chin Ludowych, działał aktywnie na rzecz odrębnej tożsamości państwowej i niezależności Tajwanu od Pekinu. Pomimo wielu kontrowersji, które wywoływał przez długie lata swej działalności politycznej (miedzy innymi skonfliktował się z politykami Kuomintangu, z którego wystąpił w roku 2000), zjednywał sobie przychylność Tajwańczyków właśnie tą nieprzejednaną postawą wobec władz ChRL. Nie dziwi więc, że wiadomość o jego śmierci przyjęto w chińskich mediach i w oficjalnych wypowiedziach z dużą ulgą.

Przedstawiciele władz centralnych nie złożyli oficjalnych kondolencji rodzinie, przyjaciołom, czy współpracownikom Lee Teng-hui. Rzecznik 国务院台湾事务办公室 Biura Rady Państwa ds. Stosunków z Tajwanem poproszony o komentarz w sprawie śmierci Lee odpowiedział tylko, że informacja na ten temat jest mu znana. Dodał, iż „polityka niepodległości Tajwanu to ślepy zaułek”, ponieważ zjednoczenie państwa i narodu jest procesem, którego nikt i nic nie może powstrzymać.

Była to bodaj najbardziej powściągliwa reakcja na wiadomość o odejściu byłego prezydenta Tajwanu. W chińskich mediach można było bowiem przeczytać zdania w stylu: „Śmierć Lee zdecydowanie nie jest smutną wiadomością dla większości narodu chińskiego”. CCTV posłużyło się dobrze sprawdzonym językiem sprzed lat: „Lee Teng-hui: dziesięć tysięcy lat śmierdzącego dziedzictwa”. W sensie, że przez kolejne tysiące lat historii Chin były prezydent Tajwanu funkcjonować będzie jako grzesznik i zdrajca, który wbrew woli rodaków żyjących po obu stronach Cieśniny Tajwańskiej sprzeciwiał się zjednoczeniu. CCTV podsumowało swój komunikat stwierdzeniem, iż wprawdzie Lee Teng-hui zmarł w wyniku długiej choroby, ale okryty hańbą i wstydem. Mogą to zmienić jego zwolennicy rewidując swoje poglądy, na co wciąż mają szansę.

Obraz stosunków pomiędzy Pekinem a Tajpej jest dla mnie jasny. Ale zupełnie nie rozumiem tego negatywnego przekazu, nawet jeśli dotyczy politycznego przeciwnika. Skoro hasłem przewodnim postulowanym przez Chiny Ludowe jest „jeden naród, jeden kraj”, to skąd ten pomysł, aby dzielić, zamiast budować? A i w Chinach znana jest taka zasada, że o zmarłych mówimy dobrze, albo w ogóle.

Coraz większą popularność w Chinach zyskuje noszenie tradycyjnego stroju汉服 Han Fu. Według badań rynkowych firmy iiMedia.cn tylko w okresie 2017 – 2018 liczba zainteresowanych nabyciem takiego stroju przekroczyła 2 miliony osób. Wartość rynku klasycznych (historycznych) strojów chińskich i akcesoriów do nich wyniosła w zeszłym roku 1.4 mld RMB (~752 mln PLN). Wedle danych zebranych przez iiMedia.com 47% ich nabywców nosi je, gdyż sprawia im to przyjemność, 45% decyduje się na zakup przez wzgląd na panującą na te stroje modę, a ponad 30% nabywców Han Fu deklaruje, że poprzez noszenie tych strojów mogą promować klasyczna kulturę Chin.

W Chinach 2 milionowy rynek nie robi na nikim wielkiego wrażenia. Ale czujni obserwatorzy trendów rynkowych zwracają uwagę, że młodzi ludzie w strojach Han Fu sa coraz częstszym widokiem na chińskich ulicach.

Historia tych strojów jest tak długa jak historia Chin. Przyjmuje się, że strój ten zaprojektował pierwszy cesarz Chin 黄帝 Huang Di (Żółty Cesarz, panował w latach 2697-2597 p.n.e. lub 2674-2575 p.n.e.). Był to pierwotnie typowy ubiór ludu 汉族 Han (w wersji zarówno damskiej, jak i męskiej), przez stulecia stał się strojem powszechnym w całym Państwie Środka, nosili go cesarze i ich dworzanie wszystkich chińskich dynastii, po ostatniego cesarza Chin z dynastii 清朝 Qing (1636-1912). Han Fu nie ma guzików, a wyłącznie troczki. Bez względu na różnice w kolorystyce, kroju, długości, materiałach lewa poła stroju zawsze skosem okrywa prawą połę Han Fu, która znajduje się bliżej ciała. Co ciekawe, strój wykonywany dokładnie wedle tych samych reguł mógł mieć charakter niezwykle formalny (audiencje cesarskie), jak i bardzo frywolny (tiulowe stroje konkubin i tancerek).

Foto:VCG

Han Fu przeniknął przez wieki do państw sąsiadujących z Chinami, jak i wiele innych chińskich elementów kultury, czy osiągnięć cywilizacyjnych. Ubiory wywodzące się od Han Fu spotkamy m.in. w Japonii, Korei Południowej, Korei Północnej, Wietnamie, Mongolii, Butanie.

Dziś zdaje się być sygnałem poszukiwania przez młodych Chińczyków swojej tożsamości. I – przynajmniej wśród części kupujących i noszących publicznie Han Fu – przejawem dumy z tradycji.

Han Fu wykonany przez cenionego rzemieślnika kosztuje zazwyczaj od 2,000 do 6,000 RMB (~1,074 do 3,220 PLN). Stroje wykonywane w ramach limitowanych kolekcji, na bazie ręcznie zdobionych jedwabiów mogą być znacznie, znacznie droższe. Ale znajdziemy w sieci oferty bardziej umiarkowane. Han Fu produkowane seryjnie kosztuje obecnie od 800 do 2,300 RMB (~430 -1,235 PLN).

Na strój szyty na zamówienie trzeba czekać kilka, a nawet kilkanaście tygodni. A potem można się nim cieszyć samemu, a także cieszyć oczy przechodniów. Kobiety ubrane w Han Fu nabierają niezwykłego powabu. I nie wiadomo, czy to za sprawą haftów, rękawów szerokich niczym skrzydła motyla, czy tkanin opływających ciało. Ale podejrzewam, że to właśnie dlatego Han Fu nie przestaje być modny w Chinach i okolicach od tysięcy lat.

中国谚语 Powiedzenia/Przysłowia:   

有理走遍天下,无理寸步难行。

Prawy (sprawiedliwy) dotrze wszędzie, niesprawiedliwy nie ruszy się o cal.

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Andrzej Zawadzki-Liang

Andrzej Zawadzki-Liang (梁安基), prawnik, biznesmen, współpracownik think-tanku Instytut Badań Chin Współczesnych (当代中国研究中心), od 35 lat w Chinach.

Related Articles

Back to top button