Okres panowania dynastii Qin (221 r. p.n.e. – 206 p.n.e.), aczkolwiek krótki i burzliwy, miał niebagatelny wpływ na rozwój potęgi jej sukcesorów. Qinowie całkowicie przekształcili polityczne i społeczne realia poprzedniej dynastii Zhou. Stworzyli wydajną i scentralizowaną administrację, rozbudowali aparat urzędniczy, a władcy nadali tytuł cesarza.
Za spektakularną przewagę militarną i polityczną państwa Qin odpowiedzialni byli przedstawiciele szkoły legistów, których postulaty całkowicie zdominowały główną myśl dworu. Inicjatorem pierwszych reform był główny królewski doradca, Shang Yang. Za jego namową zniesiono organizację klanową, a zamiast niej wprowadzono administrację na zasadzie zwierzchności terytorialnej. Ustanowiono surowy kodeks prawny, który przewidywał nakładanie odpowiedzialności zbiorowej: winni traceni byli wraz ze swoją rodziną oraz ludźmi z najbliższego otoczenia. W wojsku przeprowadzono reorganizację: największy nacisk kładziono na osiągnięcia na polu bitwy, które były nagradzane. Wprowadzono podatek ziemski oraz ustanowiono prywatną własność chłopską. Shang Yang swoimi reformami naraził się dworskiej arystokracji (która najbardziej na nich traciła) oraz samemu następcy tronu. Ostatecznie został stracony wraz ze swoją rodziną, ale jego polityczny zamysł przetrwał i był kontynuowany.
Kampanie wojenne okresu Walczących Królestw w żadnym stopniu nie przypominały skrupulatnie kalkulowanych batalii Wiosen i Jesieni, a strategia reprezentowana przez Qin była tego idealnym przykładem. Qinowie stosowali metodę masowego terroru oraz wywierania stałej presji na wroga. Żołnierze charakteryzowali się niezwykłą zaciętością i agresją. Każdemu z nich przysługiwała specjalna nagroda, w zależności od liczby odciętych głów przeciwnika. Ścinano je więc i żywym, i martwym.
Agresywna polityka ekspansyjna państwa Qin była niewątpliwym atutem, który przyczynił się do podbicia pozostałych krajów i zjednoczenia Chin. Jednakże, w równym stopniu była to też kwestia nieudolności pozostałych krajów do stawienia skutecznego oporu i zjednoczenia sił przeciwko wspólnemu wrogowi. Zamiast tego władcy tych państw angażowali się we wzajemne zatargi, co Qinowie potrafili umiejętnie wykorzystać na swoją korzyść. Poczynając od roku 249, Qin konsekwentnie zagarniali kolejne terytoria. W 221 roku ogłosili się dominującą siłą władającą całymi Chinami.
Panujący władca Zheng nadał sobie tytuł Pierwszego Cesarza, nosząc od tej pory imię Qin Shi Huang. Tym samym stworzono system polityczny, który miał obowiązywać w Chinach przez następne wieki. Spośród wszystkich ministrów na cesarskim dworze najważniejszą pozycję zajmował Li Si: człowiek błyskotliwy, zdolny i bezwzględny. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że to właśnie on był osobą stojącą za polityczną przewagą i ostatecznym zwycięstwem Qinów.
Po zjednoczeniu kraju przeprowadzono szereg reform mających na celu szeroko pojętą unifikację i zjednoczenie państwa, co w zamyśle miało zapewnić lepsze funkcjonowanie administracji. Reformą objęto jednostki miar i wag, walutę (w całym kraju zaczął obowiązywać pieniądz miedziany) oraz pismo. Przed konsolidacją państwa chińskiego przez Qinów, w każdym królestwie funkcjonowały lokalne warianty znaków i sposoby zapisu, utrudniające tworzenie scalonej administracji.
Zgodnie stwierdzono, że należy zrezygnować z wcześniejszego systemu inwestytury. Zamiast tego rozszerzono dotychczas funkcjonujący system administracji w państwie Qin na cały kraj. Ustanowiono 36 prefektur, które podzielono na okręgi. Każda prefektura rządzona była przez trzy osoby: gubernatora wojskowego, cywilnego oraz urzędnika który miał nadzorować dwóch pozostałych. Ten system miał na celu uniemożliwienie wzrostu potęgi lokalnych władz. Wprowadzono również system własności prywatnej – wyeliminowano tym samym pozostałości własności rodowej oraz wspólnoty wiejskiej.
W celu zabezpieczenia nowo powstałego rządu zarządzono powszechne rozbrojenie w całym kraju, a zebraną broń przetopiono. Arystokracja rodowa została przesiedlona z podbitych państw w okolicę stolicy. Możni zostali pozbawieni majątków, a zarazem sieci swoich wpływów.
Li Si podjął próbę zlikwidowania przedstawicieli pozostałych szkół filozoficznych, z których poglądami nie zgadzali się legiści. Do swojego pomysłu przekonał pierwszego cesarza twierdzeniem, że uczeni demoralizują lud, a swoimi szkodliwymi ideami podburzają do buntu przeciwko władzy. Nakazano więc spalenie wszystkich ksiąg o treściach „niepraktycznych”. Pozostawiono wyłącznie dzieła legistów oraz teksty odnoszące się do medycyny, rolnictwa, wróżbiarstwa itp. Ta „kulturowa czystka” najmniej dotknęła konfucjanistów. Ich przedstawicielom udało się zapamiętać treści zakazanych ksiąg, a następnie spisać je na nowo. Niestety, oryginałów nigdy już nie udało się odzyskać, a autentyczność przepisanych dzieł często jest poddawana w wątpliwość.
Celem wielu kampanii wojennych były koczownicze plemiona Xiongnu z północy, które za sprawą generała Meng Tiena zostały wyparte jeszcze dalej w głąb swojego terytorium. To właśnie wtedy po raz pierwszy zrodziła się idea wybudowania wielkiej zapory, mającej odgrodzić barbarzyńców od państwa Qinów. Konstrukcja, która wtedy wzniesiono, jak się szacuje, sięgała od obecnej prowincji Gansu, aż do morza przy granicy z Mandżurią Południową. Została wybudowana przez armię Meng Tiena oraz chłopów i więźniów. W żadnym stopniu nie przypominała ona obecnego Muru: składała się głównie z systemu wałów i umocnień. Zapora częściowo spełniła swoje zadanie i zapobiegła dalszej inwazji plemion na tereny państwa chińskiego. Wał ujawnił także swoje inne zalety: chińscy chłopi nie mieli możliwości ucieczki na obszary zamieszkane przez barbarzyńców.
Pomimo skutecznej realizacji kolejnych reform, atmosfera w państwie była napięta. Polityka terroru doprowadziła do stopniowego upadku gospodarki, a ciężar podatków oraz robót przymusowych przytłaczał ówczesnych chłopów. Drakoński system kar obowiązywał wszystkie warstwy społeczne, tworząc poczucie nieustannego zagrożenia.
Qin Shi Huang zmarł w 210 roku p.n.e. Po jego śmierci uknuto spisek zainicjowany przez Li Si, głównego eunucha Zhao Gao oraz Hu Haia, najmłodszego syna władcy. Zatajono śmierć cesarza, a do najstarszego syna i prawowitego następcy, Fu Su, wystosowano list, aby przybył do stolicy celem urządzenia pogrzebu. Poprzednio Fu Su sprzeciwiał się polityce ojca (szczególnie kwestii palenia ksiąg), przez co został skazany na wygnanie i włączony do armii Meng Tiena. Spiskowcy sfałszowali testament, w którym Qin Shi Huang miał nakazać synowi oraz swojemu najwierniejszemu generałowi popełnić samobójstwo. Fu Su od razu wypełnił „wolę” ojca, podczas gdy Meng Tian otruł się w więzieniu jakiś czas później. Dzięki temu Hu Hai zasiadł przedwcześnie na tronie, ale jego rola w państwie była wyłącznie nominalna: realne rządy sprawował Zhao Gao, który skrupulatnie zdobywał na dworze coraz więcej zwolenników. Prześladowania opozycji były na porządku dziennym, a ogólna atmosfera w państwie napięta jak nigdy wcześniej. Ostatecznie, ofiarą intryg eunucha padł sam Li Si, który został stracony w stolicy.
W 209 roku p.n.e. doszło do pierwszego powstania przeciwko rządom Qinów. Oddział wojskowy w Anhui nie mógł stawić się u celu swego marszu o określonym czasie przez wzgląd na szalejącą burzę. Za złamanie zasad obowiązywała kara śmierci – winni woleli więc wzniecić powstanie. Powstanie szybko rozlało się na większą część kraju, a do rebeliantów przyłączyły się wszystkie warstwy społeczne. Co prawda, rebelia została stosunkowo szybko stłumiona, jednakże los Qinów został już przypieczętowany. Ciągle wybuchały nowe zrywy, aż w kraju zapanował całkowity chaos. Wówczas Zhao Gao zmusił do samobójstwa władcę, a na jego miejsce wprowadził Ziyinga, syna Fu Su. Nowemu monarsze przypadł jednak wyłącznie tytuł wanga (króla), a nie cesarza, co idealnie odzwierciedlało realny brak kontroli nad sytuacją w kraju. Ziying wątpił w dobre intencje Zhao Gao i nakazał go zgładzić. Rządy nowego władcy również nie trwały długo: zaledwie po 46 dniach poddał się Liu Bangowi, jednemu z głównych przywódców kolejnego powstania.
Liu Bang był chłopem i drobnym urzędnikiem, który swoją charyzmą, bystrością i niesamowitym talentem politycznym zdobył popularność. Jego rywalem był Xiang Yu, arystokrata pochodzący z panstwa Chu. W 206 roku p.ne. Xiang Yu wkroczył do stolicy państwa Qin, gdzie doszło do konfrontacji obydwu armii. Liu Bang zdając sobie sprawę, że pod względem przewagi militarnej jest na przegranej pozycji, zadecydował się pójść na kompromis i objąć władaniem górny obszar doliny rzeki Han, wschodni i środkowy Syczuan. Xiang Yu zaś wrócił na wschód i zagarnął dla siebie pozostałe tereny.
Tak zawarty układ nie utrzymał się jednak zbyt długo. Wybuchły zażarte zmagania o przejęcie kontroli nad całymi Chinami, które trwały ponad cztery lata. Ostatecznie, Liu Bang zdobył przewagę i w 202 roku p.n.e. przejął władzę, dając początek dynastii Han. O której niebawem.
Tekst: Milena Świeboda
Źródła zdjęć:
- https://link.springer.com/article/10.1007/s12520-020-01183-2/figures/9
- https://www.chinahighlights.com/map/ancient-china-map/qin-dynasty-map.htm
- https://www.infoasie.net/chine/27194-renovation-du-musee-du-mausolee-du-premier-empereur-chinois-qin-shi-huang.html
- https://www.sohu.com/a/382951908_557768
- https://www.hk01.com/藝文/521614/焚書坑儒-秦始皇的千古罪狀-卻是一件錯綜複雜的歷史奇案
- https://br.pinterest.com/pin/826199494111245942/
- http://m.qulishi.com/huati/hanmiechaoxianzhizhan/
Źródła:
《中国历史文化概论 》Autor: 颜吾芟
„Historia Chin” Autor: Witold Rodziński
Redakcja: Leszek B. Ślazyk
e-mail: kontakt@chiny24.com
© 2010 – 2021 www.chiny24.com
