Historia

Wojna domowa (1946-1949) – zwycięstwo Rewolucji Chińskiej

Wraz z zakończeniem wojny na Pacyfiku nastąpił gwałtowny wzrost politycznych napięć pomiędzy GMD i komunistami. Obie strony były gotowe wznowić działania wojenne, skazując wyniszczony kraj na dalsze cierpienia. Konflikt ciągnął się przez trzy lata i był niejednokrotnie zaskakujący w swoim przebiegu. Ze względu na kryzys w łonie partii oraz liczne niedopatrzenia, nacjonaliści ponieśli całkowitą klęskę i zostali zmuszeni zbiec na Tajwan, gdzie pozostają po dziś dzień. Wygrana komunistów była równie wielkim ciosem dla Amerykanów, którzy ten moment określają jako „utratę Chin”. 1 października 1949 roku, Mao Zedong oficjalnie proklamował utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej, tym samym przypieczętowując zwycięstwo Rewolucji.

W sierpniu 1945 roku rozpoczęły się kilkumiesięczne pertraktacje, których rezultatem było zawarcie wstępnego porozumienia pomiędzy KPCh i nacjonalistami. GMD zobowiązało się do realizacji szeregu demokratycznych reform, zalegalizowania innych partii politycznych oraz ustalenia programu reorganizacji rządu. Tymczasowy sojusz pozwolił obu stronom wydłużyć czas na przygotowanie się do otwartego konfliktu.

Czang Kai-shek był przekonany, że ze względu na przewagę militarną oraz pomoc Amerykanów będzie w stanie bez problemu przejąć kontrolę nad całymi Chinami. Do lata 1946 roku, 58 dywizji GMD liczących prawie 750 tysięcy żołnierzy zostało przez Amerykanów wyszkolonych i zaopatrzonych w sprzęt wojskowy. Amerykańska polityka w Chinach lawirowała pomiędzy aktywnym zbrojeniem nacjonalistów (przy jednoczesnym trzymaniu komunistów z dala od głównej władzy) i próbami podjęcia mediacji pomiędzy skonfliktowanymi stronami. Przeważająca część zapomogi finansowej służyła wzmacnianiu pozycji GMD i Czang Kai-sheka, oddalając tym samym perspektywę zaprowadzenia pokoju. „Sprawa chińska” stała się przedmiotem wielu kontrowersji w samych Stanach Zjednoczonych, a członkowie administracji waszyngtońskiej nie zgadzali się ze sobą w tej kwestii na wielu szczeblach.

Pod koniec października (ok. 2 tygodnie po zawarciu sojuszu), kilkaset tysięcy wojsk GMD rozpoczęło serię akcji „zaczepnych”. Głównym celem kampanii było przejęcie kontroli nad głównymi liniami komunikacyjnymi w Chinach Środkowych i Północnych. W chwili, gdy wojska GMD maszerowały przez dolinę rzeki Żółtej, KPCh wycofało swoje najlepsze oddziały w kierunku Mandżurii. Mandżuria była jedynym regionem, w którym poddanie się wojsk japońskich nadzorowały wojska radzieckie, a nie amerykańskie. Działania wojenne rozgorzały na nowo w momencie, gdy ZSRR wycofując się z terenów północnego wschodu umożliwiło komunistom wkroczenie do Mandżurii.

W lutym podjęto próby zawieszenia konfliktu. Delegacja komunistyczna, której przewodniczył Zhou Enlai przybyła do Chongqing, a trzy dni później do grupy dołączył amerykański przedstawiciel, George Marshall, który miał objąć rolę mediatora. W początkowej fazie negocjacji osiągnięto wstępną zgodę i podpisano umowę warunkującą przerwanie działań wojennych. Powołano w Pekinie Wykonawczą Kwaterę Główną, w której skład wchodzili przedstawiciele trzech frakcji biorących udział w pertraktacjach. Ugrupowanie miało na celu nadzorować wprowadzanie w życie postulatów porozumienia.

Czang Kai-shek i Mao Zedong w trakcie negocjacji w Chongqing, 1945.

Mandżuria również została objęta zakazem prowadzenia działań wojennych, ale zezwolono na dalsze przemieszczanie się wojsk na tym obszarze. Komuniści formalnie nie sprzeciwili się wkroczeniu oddziałów GMD, aczkolwiek zażądali zalegalizowania ich wojsk oraz administracji. Postulaty zostały zignorowane, a z czasem ataki na oddziały komunistów stały się powszechne, czego rezultatem był wybuch intensywnych walk w okolicach Shenyang. W ciągu następnych kilku miesięcy rozgorzała brutalna walka o północny wschód.

Czang sam później przyznał, że ofensywa w Mandżurii była jego największą pomyłką. Pomimo intensywnie prowadzonych walk i niekwestionowanej przewagi militarnej GMD, do maja udało się podbić zaledwie 1/5 ogromnego obszaru. 6 czerwca 1946 roku Czang zarządził przerwanie ofensywy, ponieważ wojska GMD zostały rozciągnięte na niebezpiecznie długich liniach.

Przygotowania GMD do wojny domowej zostały zakończone na przełomie czerwca i lipca 1946 roku. Przewaga militarna i liczebna wojsk Czanga była przytłaczająca. Ponadto GMD miał pod swoją kontrolą większość kraju, podczas gdy terytoria kontrolowane przez komunistów, tak zwane Okręgi Wyzwolone stanowiły rozrzucone, nie mające ze sobą łączności niewielkie relatywnie obszary na północy Chin. Główny plan nacjonalistów zakładał rozpoczęcie szeregu kampanii przeciw terytoriom komunistów z użyciem dwóch milionów żołnierzy. Pomimo pojedynczych sukcesów, nie udało się osiągnąć dwóch nadrzędnych celów: całkowitego zniszczenia sił przeciwnika oraz odzyskania pełnej kontroli nad magistralami kolejowymi północ-południe.

Wojna domowa była okresem wzmożonej nędzy i głodu, podczas którego najbardziej cierpieli chłopi. Wierząc obietnicom programu komunistów, dołączali do nich ogromne grupy zagłodzonych ludzi. Ich pomoc podczas bitew często była nieoceniona. Podczas jednej z decydującej kampanii przeciwko GMD, ponad dwa miliony chłopów działało w zapleczu logistycznym, kopiąc okopy, dostarczając żywność, broń i amunicję.

Jednocześnie, położenie GMD na północnym wschodzie kraju uległo pogorszeniu. Wojska Czanga pozostawały rozciągnięte na wydłużonych liniach komunikacyjnych, gdzie stacjonowały w strategicznie zlokalizowanych garnizonach, tracąc tym samym mobilność i przewagę nad przeciwnikiem. Strategia komunistów koncentrowała się na niszczeniu wojsk przeciwnika przy jednoczesnym unikaniu niekorzystnych frontalnych konfrontacji, nawet kosztem utraty swojego terytorium. Dzięki takiej taktyce Armii Ludowo-Wyzwoleńczej stopniowo udało się zadać nieprzyjacielowi dotkliwe straty, a jednocześnie zdobyć sprzęt i broń.

Okres wojny domowej 19451949 to jeden z fundamentów założeniowych KPCh, a zarazem element nowej tożsamości narodowej Chińczyków Ludowych. Stąd też częsta obecność tej tematyki we współczesnej chińskiej sztuce.

4 maja 1946 roku komuniści przywrócili postulat radykalnej reformy rolnej, która zastąpiła obniżenie czynszu całkowitą konfiskatą ziemi obszarniczej i rozparcelowaniem jej pośród chłopów. Do połowy 1948 roku przeszło 100 milionów chłopów zamieszkujących Okręgi Wyzwolone otrzymało na własność ziemię. Realizacja reformy rolnej, nierzadko dramatyczna w swoim przebiegu, doprowadziła do konsolidacji społecznej i politycznej Okręgów Wyzwolonych.

Mapa przedstawiająca rozwój działań wojennych, 1948-1950.

Wojna domowa miała jeszcze bardziej pogrążyć Chiny w głębokim kryzysie gospodarczym. 80% budżetu państwowego wydawano na zbrojenia, a ponieważ rząd nie posiadał dostatecznych zasobów na pokrycie tak olbrzymich wydatków, zaczęto dodrukowywać pieniądze. Rezultatem tej decyzji była miażdżąca hiperinflacja. Katastrofa finansowa doprowadziła do kryzysu w przemyśle i rolnictwie. Produkcja obu sektorów drastycznie spadła. W grudniu 1946 roku, 60% fabryk w Szanghaju stało bezczynnie, prawie 40% ludności w mieście znalazło się bez pracy. Kryzys wywołał masowe protesty studentów i inteligencji, które były brutalnie tłumione przez rząd.

W lipcu 1947 roku oddziały komunistów przeszły do ofensywy. Pod koniec czerwca oddziały Drugiej Armii Polowej rozpoczęły marsz na południe od Rzeki Żółtej. Następnie utworzyły w tym rejonie Okręg Wyzwolonej Równiny Środkowej, w bezpośrednim sąsiedztwie pozycji GMD w Wuhanie i Nankinie. W tym samym momencie inne oddziały komunistów rozpoczęły działania zaczepne w Shanxi, Shandongu i Hunanie. Tym samym główna linia frontu została przesunięta z obszaru Mandżurii na równiny Chin Środkowych. Pozostające na północnym wschodzie oddziały GMD znalazły się w beznadziejnym położeniu, będąc całkowicie odcięte od dostaw sprzętu i ludzi. W rezultacie nacjonaliści utracili cały obszar Mandżurii, pół miliona żołnierzy oraz ogromne ilości amerykańskiego sprzętu. Na początku roku, komuniści rozpoczęli ofensywę na Chiny Północne, w wyniku której odbito Tianjin i Pekin. Wynik wojny domowej został już de facto przesądzony, ale działania wojenne trwały prawie do końca 1949 roku.

Siły komunistyczne wkraczają do Pekinu, 1949.

1 stycznia 1949 roku rząd nankiński zaproponował pertraktacje pokojowe, chcąc kupić trochę czasu dla wzmocnienia swojej obrony na południe od rzeki Żółtej. KPCh odmówiło i kilka dni później wysunęło własne żądania, które zakładały pełną kapitulację reżimu nacjonalistów, który miałby zostać zastąpiony przez rząd koalicyjny. W kwietniu zaczęły się negocjacje. Delegacja GMD była gotowa przyjąć warunki KPCh, aczkolwiek rząd Nankinu nie zgodził się na ostateczną wersję porozumienia i zignorował ultimatum wymagające podpisanie go do 20 kwietnia. W odpowiedzi na ten krok wojska komunistów przekroczyły rzekę Żółtą.

Zdobyto Nankin, stolicę rządu GMD, a następnie w ręce komunistów przeszedł Szanghaj. Do końca roku w rękach KPCh znajdowały się prawie całe Chiny kontynentalne, z wyłączeniem Tybetu i kilku pojedynczych punktów oporu. Końcowa bitwa odbyła się pod koniec grudnia w okolicach Chengdu. Czang Kai-shek, wraz z dwoma milionami zwolenników, wycofał się na Tajwan, podczas gdy komuniści rozbili resztki oddziałów GMD na południu. W grudniu 1949 roku Czang ogłosił Tajpej tymczasową stolicą rządu GMD.

We wrześniu Chińska Ludowa Polityczna Konferencja Konsultatywna zebrała się w Pekinie. Podczas 10-dniowej sesji przyjęto Wspólny Program oraz wybrano nowy rząd.

Mao Zedong ogłasza powstanie Chińskiej Republiki Ludowej.

1 października na Placu Niebiańskiego Spokoju, Mao Zedong oficjalnie ogłosił utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej.

 

Tekst: Milena Świeboda

Źródła:

„Historia Chin” Witold Rodziński

Źródła zdjęć:

  1. https://supchina.com/2021/08/25/the-last-meeting-of-mao-zedong-and-chiang-kai-shek/
  2. https://gnews.org/zh-hans/2040423/
  3. https://mapsontheweb.zoom-maps.com/post/667479043714727936/chinese-civil-war-1927-1949
  4. https://allthatsinteresting.com/chinese-civil-war
  5. https://allthatsinteresting.com/chinese-civil-war

Redakcja: Leszek B. Ślazyk

e-mail: kontakt@chiny24.com

© 2010 – 2022 www.chiny24.com

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Milena Świeboda

Studentka sinologii, pasjonatka kultury chińskiej ze szczególnym zamiłowaniem do historii i literatury.

Related Articles

Back to top button