HistoriaWiadomości

Zheng YiSao – królowa chińskich piratów

Któż nie obejrzał choć jednej z pięciu części słynnego filmu „Piraci z Karaibów” ze znakomitą rolą Johnny’ego Depp’a jako Jacka Sparrow’a? W trzecim filmie tej serii (Pirates of the Caribbean: At World’s End z 2007 roku) pojawia się postać Pani Ching (na zdjeciu powyżej), przedstawianej jako jedna z dziewięciorga najpotężniejszych pirackich hersztów świata. I mało kto wie, że ta postać filmowa jest postacią historyczną, co więcej, znacznie odbiegającą od zachodniego wyobrażenia korsarzy i piratów. Wystarczy powiedzieć, że Zheng dowodziła flotą znacznie większą niż dysponowali słynni piraci, tacy jak „Czarnobrody”, Jean Fleury, „Rudobrody”, czy Bartholomew „Black Bart” Roberts.

Zheng (ur. 1775, zm. 1844) w okresie swej świetności miała do dyspozycji 800 dużych żaglowców i około tysiąca mniejszych jednostek pirackich, a po jej komendą pirackim rzemiosłem zajmowało się ok. 80 tysięcy ludzi. Słynny Edward Teach „Czarnobordy” w szczytowym momencie kariery – wiosną 1718 roku – dysponował 4 okrętami, 60 działami i ok. 400 ludźmi. Zheng była prawdziwą królową piratów i dowodziła najpotężniejszą piracką flotą w historii świata.

A wszystko zaczęło się bardzo zwyczajnie. Urodziła się w 1775 r. na wsi w prowincji GuangDong (południowe wybrzeże Chin), w biednej chłopskiej rodzinie. Nosiła wówczas nazwisko Shi Yang. Kiedy Shi dorosła, rodzice nie mogli znaleźć dla niej męża (brak potencjalnego posagu był tu dużą przeszkodą). Zdecydowali się podówczas na rozwiązanie nieobce rodzinom na południu Chin – sprzedali córkę do domu publicznego działającego w dużym i znaczącym mieście portowym GuangZhou (chin. 广州, Kanton), leżącego u ujścia Rzeki Perłowej (chin. 珠江, ZhuJiang). Już wtedy na okolicznych wodach działał ze swoja flotą piracką niejaki Zheng Yi (chin. 郑一). I tak się złożyło, że Zheng Yi odwiedził dom publiczny, do którego trafiła Shi Yang. I jak chce legenda, zakochał się w dziewczynie bez pamięci. A ponieważ był piratem, to wybrankę swego serca po prostu porwał. W 1801 roku Zheng Yi poślubił Shi Yang, którą zaczęto powszechnie nazywać Zheng YiSao, czyli „żona Zheng Yi”. Małżonkowie zawarli pakt, który był warunkiem Shi Yang: oboje zaczęli wspólnie dowodzić flotą piratów Zhenga. Co więcej Shi zażądała „prawdziwej równości” w małżeństwie: połowa wszystkich wpływów z pirackiego procederu miała wędrować do jej skarbczyka. Zheng Yi wprowadził żonę we wszelkie tajniki rzemiosła pirackiego, nauczył żeglowania, nawigacji, zapoznał z tymi, którzy od piratów nabywali łupy. Współpraca małżonków Zheng okazała się niezwykle efektywna. W ciągu kilku lat flota rozrosła się z dwustu do sześciuset żaglowców. Sześć lat po ślubie z Shi Zheng Yi zginął na morzu w czasie tajfunu, gdzieś u wybrzeży Wietnamu. Nowym przywódcą piratów powinien zostać Zhang BaoZai (chin. 张保仔), ale Zheng YiSao nie dopuściła do tego. Zhang BaoZai w kilka tygodni po śmierci Zhenga Yi stał się kochankiem Zheng YiSao, a ta mając znakomite relacje z rodziną zmarłego męża, silną pozycję wśród piratów i osób czerpiących zyski z interesów prowadzonych z piratami, przejęła faktyczne dowodzenie nad piracką flotą.

Po przejęciu władzy Zheng YiSao wprowadziła surowy kodeks dyscypliny pirackiej. Za jakiekolwiek odstępstwa czy naruszenia zasad sprawcę czekały surowe kary. Tak na przykład za niewykonanie rozkazu, kradzież ze wspólnego skarbca, gwałt i rozbój na przyjaznych piratom terenach nadmorskich, groziło ścięcie głowy. Za mniejsze przewiny kodeks nakazywał karać chłostą. Za samowolne zejście z okrętu, ucieczkę z miejsca walki groziło obcięcie uszu. A za recydywę w takich przypadkach czekała śmierć.

Zgodnie z kodeksem wszystkie zrabowane skarby, kosztowności, pieniądze i dobra należało zarejestrować, a dopiero po podliczeniu zdobyczy dokonywano podziału. Załoga okrętu otrzymywała 20% łupów, reszta trafiała do skarbca organizacji.

Jeden z paragrafów kodeksu poświęcono kobietom. Wedle zapisu kobiety, które zostały porwane przez piratów, stawały się ich konkubinami wyłącznie za ich zgodą. Gwałt na porwanej kobiecie karany by śmiercią. Jeśli pirat poślubił konkubinę – musiał być jej wierny. Za zdradę małżeńską groziło ścięcie, przyłapanemu na zdradzie mężowi, jak i kobiecie, z którą ów żonę zdradzał. Zasada wierności obowiązywała obie strony. Żonom piratów, które zdradziły swoich mężów kodeks nakazywał przywiązanie do nóg kuli armatniej i wyrzucenie za burtę. Ich kochankom obcinano głowy.

Kobiety – wedle kodeksu – miały prawo wstąpić w szeregi pirackiej braci, co było regułą rewolucyjną – wszak w owym czasie uznawano obecność kobiety na pokładzie okrętu za zły omen.

Zheng YiSao miała w tej kwestii odmienne zdanie i, jak się wydaje, nikt nie chciał z nią dyskutować na ten temat.

Zheng YiSao wrogom i przeciwnikom okazywała niezwykłe okrucieństwo i tego też oczekiwała od swoich podkomendnych. Kiedy jej piraci zdobywali nadmorskie miasta, te których władze i mieszkańcy nie chcieli współpracować z Zheng, zezwalała nie tylko na gwałty, rabunek i mordy, ale nagradzała sowicie tych członków okrętowych załóg, którzy powracali z odciętymi głowami pokonanych. Dlatego też wielu wolało dołączyć do armii Zheng, aniżeli stawiać jej opór. Badacze tego okresu twierdzą, że to właśnie dyscyplina, surowość, wymóg bezwzględnego posłuszeństwa oraz nieuchronność kary za wykroczenia przyczyniły się do jej sukcesu, jako dowodzącej tak wielką flotą i ogromną rzeszą piratów. Zheng YiSao był do tego mistrzynią intryg, dzięki którym pozbywała się konkurentów, wiedziała kogo i jak skorumpować, by uniknąć niebezpieczeństw ze strony władz, a także potrafiła skutecznie zdobywać przychylność dowódców i załóg kolejnych żaglowców, które przechodziły na jej stronę.

Jej licząca setki okrętów armada została nazwana Flotą Czerwonej Flagi. Działała nie tylko na wodach delty Rzeki Perłowej, Morza Południowochińskiego, ale docierała również do Indii. Kontrolowała nie tylko te akweny, ale także rozlegle tereny nadbrzeżne. Wprowadziła wszędzie tam własne prawo, pobierała podatki, prowadziła politykę redystrybucji (niczym legendarny Robin Hood), stworzyła system ubezpieczeń i negocjowała porozumienia zbiorowe. Dawała ludziom możliwość zarobku. Nie szczędziła grosza i dobrze płaciła dostawcom żywności, wody pitnej, sprzętu dla swojej floty, nie wspominając o rzemieślnikach, którzy zajmowali się remontowaniem żaglowców, żagli, takielunku. W ten prosty sposób zyskiwała życzliwość mieszkańców tych terenów.

Inne oblicze Zheng YiSao mieli poznawać wszyscy ci, którzy jej się sprzeciwiali. Jak głoszą legendy, wsie i miasteczka przeciwników puszczała z dymem, ich przywódcom wycinała serca, które zjadała, a ich ciała pozbawione głowy rzucała na pożarcie rekinom (duch osoby pozbawionej głowy i rozdzielonej z nią po śmierci, nie mógł zaznać spokoju).

Aktywność Floty Czerwonej Flagi, jej wielkość i rosnąca potęga przyciągnęły wreszcie uwagę cesarza Yong Yan (chin. 颙琰) z dynastii Qing (chin. 清代). A to dlatego, że realnie zaczęła zagrażać nie tylko funkcjonowaniu chińskich kupców i żeglarzy, ale także systematycznie plądrowała francuskie, portugalskie czy angielskie okręty, w tym te należące do potężnej i wpływowej Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Problem polegał na tym, że flota Zheng była większa i sprawniejsza niż cała flota dynastii Qing. Pomimo licznych kampanii antypirackich siłom cesarskim nigdy nie udało się pokonać Floty Czerwonej Flagi. Jak często bywa w takich historiach, tak i w historii Zheng YiSao pojawił się zdrajca. Guo Podai, przywódca Floty Czarnej Flagi, najpierw nie wsparł królowej piratów w bitwie w Zatoce Tung Chung, później otwarcie stanął do walki przeciw Zheng po stronie Qingów. W rezultacie, pod koniec 1809 roku, piracka Flota Czerwonej Flagi poniosła ogromne straty w okrętach i ludziach.

W 1810 roku cesarz Yong Yan zaproponował Zheng YiSao j jej piratom sowitą zapłatę i objęcie pełną amnestią w zamian za zakończenie rozbójniczej działalności. Licząca wówczas 35 lat Zheng, zdając sobie sprawę z nieuniknionej klęski Floty Czerwonej Flagi, ale mając w tym konkretnym momencie pod komenda siły, których pokonanie musiało wymagać od przeciwników czasu i pieniędzy, postanowiła przejść na „emeryturę”, osobiście podjęła negocjacje warunków amnestii dla siebie i swoich ludzi. Wraz z 17 kobietami i dziećmi udała się do siedziby administracji cesarskiej w Kantonie, by poprowadzić rozmowy. W ich rezultacie uzyskała gwarancje niekaralności, piraci (za wyjątkiem ok. 400 winnych szczególnie rażących zbrodni) mogli zatrzymać zrabowane skarby, wielu z nich otrzymało stanowiska w marynarce wojennej lub administracji. Zheng YiSao otrzymała wraz z pieniędzmi tytuł szlachecki. Drugi mąż królowej piratów, Zhang BaoZai, został kapitanem floty dynastii Qing w prowincji GuangDong. Wedle niektórych źródeł Zheng YiSao zamieszkała w Makau. Tam urodziła dwoje dzieci (syna i córkę), założyła kasyno, zajmowała się handlem solą, a później otworzyła… dom publiczny. Zmarła 1844 r., z przyczyn naturalnych, w spokoju i otoczeniu rodziny dożywszy 69 lat.

Zheng YiSao jest bez wątpienia postacią kontrowersyjną, mało zananą w dzisiejszych Chinach. Choć znakomicie pasuje do powiedzenia przewodniczącego Mao, iż: „Kobiety mogą utrzymać połowę nieba” (女子也可撑起半边天).

Dla jednych jest protektorką biednych Chińczyków, dla innych bezwzględną i krwawą piratkę, która terroryzowała podwładnych, jak i mieszkańców wybrzeża.

Wiadomo, że przeszła dramatyczną, pełną ciemnych epizodów drogę od ubóstwa do bogactwa. Wiadomo też, że była pionierką równego traktowania kobiet i mężczyzn, nie tylko w sferze przywilejów, ale także obowiązków i kar za przewiny. A wszystko to w środowisku przestępców parających się na co dzień zbrodnią.

By osiągnąć cele, sięgała po wszystkie dostępne środki, od intryg, przez korupcję, tortury po mord, była królową piratów, bo budziła powszechny lęk. A koniec końców ją samą nie spotkała żadna kara. Kiedy zrezygnowała z rozbójniczej kariery, nikt nie dokonał na nią zamachu. Przynajmniej części swoich ludzi zapewniła szansę na bardzo dobre życie.

Jaka była Zheng YiSao?

Tego już pewnie nie uda się jednoznacznie rozstrzygnąć. Pewne za to jest, że jej życie to gotowy scenariusz filmowy. Dotychczas jeszcze nie wykorzystany.

Autor: 梁安基 Andrzej Z. Liang, 上海 Shanghai, 中国 Chiny

e-mail: azliang@chinamail.com

Źródła:

Redakcja: Leszek B. Ślazyk

e-mail: kontakt@chiny24.com

© Chiny: Fakty, Wydarzenia, Opinie – www.chiny24.com

 

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Andrzej Zawadzki-Liang

Andrzej Zawadzki-Liang (梁安基), prawnik, biznesmen, współpracownik think-tanku Instytut Badań Chin Współczesnych (当代中国研究中心), od 35 lat w Chinach.

Related Articles

Back to top button