Jak świętujemy Chiński Nowy Rok?

Andrzej Zawadzki-Liang 16-02-2024

0 266

Chiński Nowy Rok (新年), znany również jako Święto Wiosny (春节), to najważniejsze święto w Chinach, a także w innych krajach regionu, jak m.in. Wietnam, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Filipiny. To święto ruchome, które według tradycyjnego chińskiego kalendarza księżycowo-słonecznego wyznacza początek nowego roku. Data zmienia się co roku, ale zawsze wypada na okres od 21 stycznia do 20 lutego. W bieżącym, 2024 roku pierwszy dzień Chińskiego Nowego Roku przypadł w sobotę 10 lutego. Ten rok, o czym pisaliśmy w poprzednim artykule, będzie upływał pod szczególnym chińskim znakiem zodiaku, czyli znakiem Smoka.

Święto Wiosny to czas oddawania czci bóstwom i przodkom, okres 15 dni ucztowania i rodzinnych odwiedzin.

Chiny to rozległy obszar, równy co do powierzchni Europie od Atlantyku po Ural. Dlatego istnieją tu pewne regionalne różnice w obchodach i zwyczajach związanych z Chińskim Nowym Rokiem. Ale łączy je jeden i ten sam przewodni temat: pożegnanie starego roku i powinszowanie szczęścia oraz dobrobytu w nowym roku.

Najważniejsze tradycje związane z Chińskim Nowym Rokiem obejmują:

Sprzątnie i zawieszanie dekoracji na drzwiach domów i mieszkań;
Oddawanie czci i składanie ofiar przodkom;
Spożywanie wspólnej kolacji rodzinnej w wigilię Nowego Roku (年夜饭);
Dawanie dzieciom i seniorom czerwonych kopert (Hong Bao, 红包) z pieniędzmi (Ya Sui Qian, 压岁钱) oraz innych prezentów;
Odpalanie petard i fajerwerków;
Oglądanie tańców lwów i smoków.

Sprzątanie i dekorowanie domów

Na tydzień przed wigilią Nowego Roku wszyscy domownicy gruntownie sprzątają swoje mieszkania. Symbolizuje to usunięcie tego co stare, złe, niepotrzebne czy pechowe z poprzedniego roku oraz przygotowanie domów na przyjęcie szczęścia i pomyślności. Głównym kolorem tego święta jest czerwony, powszechnie uważany za pomyślny i szczęśliwy, oznaczający dobrobyt i energię, która odpędza złe duchy i wszystko, co negatywne.

Na ulicach, w parkach, galeriach handlowych i innych miejscach publicznych zawieszane są rożnego rodzaju dekoracje, oczywiście koloru czerwonego, takie jak latarnie, banery, hasła z życzeniami, flagi narodowe (wiadomo – czerwone), ustawia się też drzewka pomarańczy.

Pośród dekoracji często spotykane są też brzoskwinie, śliwki i żonkile, ponieważ uważa się, że przynoszą on szczęście.

Również mieszkania dekoruje się czerwonymi elementami świątecznymi, takimi jak na przykład bazie pomalowane na czerwono.

Drzwi mieszkań po obu stronach dekorowane są kaligrafiami życzeń (春联), aby przywitać bóstwo bogactwa (财神) i pomyślności. Po środku drzwi umieszczany jest znak szczęścia (fu福). W północnych regionach kraju ten znak często jest zawieszany do góry nogami, ponieważ termin „do góry nogami” w języku chińskim brzmi podobnie jak „przybycie”. Zatem odwrócone „szczęście” oznaczałoby właśnie przybycie „szczęścia”. W oknach często umieszczane są wycinanki symbolizujące ten znak oraz znak zwierzęcia z chińskiego horoskopu, pod którym będzie ten Nowy Rok.

Oddawanie czci i składanie ofiar przodkom

Oddawanie czci w przeddzień Nowego Roku tym z członków rodziny, klanu, którzy odeszli, to stara tradycja, która do dziś jest często podtrzymywana. Wiele osób tego dnia odwiedza groby przodków, składając ofiary z ich ulubionych potraw, a przy stole wigilijnym pozostawia się specjalnie dla nich jedno wolne miejsce, pałeczki i szklankę.

Rodzinna kolacja wigilijna

Chiński Nowy Rok to czas, w którym rodziny obowiązkowo muszą być razem, a kolacja wigilijna jest jego najważniejszym momentem. Oczekuje się, że wszyscy bliscy, bez względu na to, gdzie rzucił ich los, w ten dzień przybędą do domu rodzinnego, aby wspólnie świętować z najbliższymi nadejście Nowego Roku. Kolacja wigilijna musi być obfita i wykwintna, bo to jedyne takie święto w roku. Niezależnie od trudności, jakie mogły pojawić się w ciągu roku, rodzina zawsze stara się przygotować najlepsze dania.

Zwyczaje kulinarne i ulubione potrawy różnią się w zależności od regionu kraju. Na północy popularne są pierogi na parze (JiaoZi, 饺子) z różnymi rodzajami nadzienia, takimi jak mięso, owoce morza czy warzywa. Na południu dania są bardziej różnorodne i kolorowe. Ogólnie jednak, niezależnie czy to południe, czy północ, wschód, czy zachód Chin, na stole wigilijnym obowiązkowo musi znaleźć się ryba (鱼), która symbolizuje obfitość (余).

Zjedzenie ryby podczas kolacji wigilijnej symbolizuje „NianNian YouYu” (年年有余, mnóstwo bogactwa każdego roku). Na północy szczególnie popularne jest congee (腊八粥) – ryż gotowany z fasolą czerwoną, orzeszkami ziemnymi, suszonymi owocami, nasionami lotosu itp. Na południu zaś popularne jest Nian Gao (年糕, ciasto noworoczne), gotowane na parze ciasto z kleistego ryżu z cukrem, uważane za przynoszące szczęście. Na stole pojawiają się także Tang Yuan (汤圆) – kuleczki ciasta zrobione z kleistej mąki ryżowej, często w środku z nadzieniem z pasty z czerwonej fasoli, orzechów i cukru. Popularne są także tak znane w Polsce „spring Rolls” (春卷).

Dawanie dzieciom i seniorom czerwonych kopert z pieniędzmi oraz innych prezentów

Chiński Nowy Rok to sezon „czerwonych” kopert, w których znajdują się pieniądze (kiedyś symboliczne, obecnie umieszcza się tam coraz poważniejsze kwoty – w czerwony banknotach juanowych).

Wręcza się je dzieciom i seniorom. Obdarowuje się osoby niepracujące (dzieci, emeryci), co jest symbolem wsparcia dla nich w Nowym Roku. Odwiedzając w tym czasie rodzinę, znajomych, przyjaciół, przynosimy prezenty, takie jak alkohol, herbata, kosze owoców czy słodyczy.

Odpalanie petard i fajerwerków

To zwyczaj, który w miastach ginie. Wynika to z wprowadzania zakazu ich używania, z powodu ochrony powietrza i walki z hałasem. Kiedyś był to nieodzowny element celebrowania odejścia starego i nadejścia nowego roku. Huk petard odstraszał złe moce, kolorowe ognie na niebie były symbolem powitania lepszego Nowego Roku.

Oglądanie tańca lwów i smoków

To szczególnie popularny zwyczaj na południu Chin.

W całym kraju obowiązuje nowa, świecka tradycja: rodzinne oglądanie w wieczór wigilijny (zawsze od 20:00 do 24:30) Gali Noworocznej CCTV. Jest to program telewizyjny o największej oglądalności na świecie.

Czego unikać, czego robić nie należy?

Poza wymienionym obyczajami jest wiele innych, takich jak ubieranie się w Nowy Rok wyłącznie w nowe ubrania. Istnieje także całe mnóstwo czynności zakazanych, bo – zgodnie z powszechnym przekonaniem, że to, co robimy w pierwszych dniach Nowego Roku, ma wpływ na pozostałe jego dni.

A czego robić nie wolno? Czego się wystrzegać? Między innymi:

zamiatania i sprzątania – to zmiatanie swojego nadchodzącego szczęścia;
jedzenia chińskiej ryżowej „owsianki” (ryż z wodą) na śniadanie, bo to jedzenie dla ubogich – zjesz jak oni i sam będziesz ubogi;
prania ubrań i mycia włosów w pierwszym dniu Nowego Roku – to oznacza zmycia z siebie uśmiechu fortuny;
wykonywania prac ręcznych, robótek szydełkowych czy na drutach;
przeklinania, wypowiadania słów uznawanych za złe, a zwłaszcza słowa „śmierć”, bo mogą się one obrócić przeciw temu, kto je wypowiada;
pożyczania pieniędzy, jak i posiadania długów – oddajemy pieniądze przed Nowym Rokiem. Wchodzimy weń bez zobowiązań;
stłuczenia talerzy, szkła, luster – to zły omen, zapowiedź niepowodzenia w nadchodzącym roku;
ubierania się w czarne czy białe ubrania, bo są to kolory nieszczęścia i żałoby;
odwiedzania lekarza, szpitali – to narażanie się na jakąś chorobę, która nas dotknie niechybnie w Nowym Roku;
płaczu, ponieważ nie przyniesie to niczego dobrego.

Trzeba się cieszyć, radować.

Wszystkiego tego należy unikać od dnia wigilii, przez 16 dni, aż po Święto Latarni (元宵节, YuanXiaoJie), które w tym roku przypada 24 lutego.

O bestii Nian

Jak wszystkie tradycyjne święta w Chinach, także Chiński Nowy Rok ma swoje legendy, opowieści i mity, które wyjaśniają początek jego obchodzenia oraz tradycje z nim związane.

Jedna z najpopularniejszych legend o początkach święta mówi o mitycznej bestii Nian (年), która zawsze w przeddzień Nowego Roku podchodziła do domostw i zjadała zwierzęta gospodarskie, plony, a nawet ludzi. „Nian”, po chińsku brzmi tak samo jak „rok”. Pewnego razu mądry starzec zauważył, że Nian boi się głośnych dźwięków (fajerwerków) i koloru czerwonego. Zachęcał więc ludzi, aby umieszczali czerwone latarnie i czerwone symbole na swoich oknach i drzwiach, aby powstrzymać Nian przed wejściem do środka, oraz trzaskać kijami bambusowymi dla odstraszenia bestii. Ludzie posłuchali mędrca i wystraszyli Nian tak, że potwór już nigdy nie wrócił.

Zwyczaje i tradycje związane z Chińskim Nowym Rokiem oczywiście ewoluowały przez wieki, przechodziły długi proces zmian. Obecnie wiele tradycji zanika, a w ich miejsce pojawiają się nowe, takie jak chociażby wspominane oglądanie telewizyjnej gali noworocznej, zakupy prezentów online, przekazywanie „czerwonych kopert” poprzez płatności mobilne WeChatPay(微信支付) czy AliPay (支付宝). Chińczycy też często w czasie Chińskiego Nowego Roku udają się w podróż. W tym za granicę.