CyfryzacjaPrawoTechnologie

Chińskie sądownictwo w dobie pandemii

Mija rok od wybuchu pandemii COVID-19, za której początek uważa się ujawnienie pierwszych przypadków SARS-CoV-2 w chińskim mieście Wuhan. Błyskawiczne rozprzestrzenianie się wirusa i wymuszony tym lockdown wpłynął w różnym stopniu na niemal wszystkie dziedziny życia ludzi na całym świecie. Obok zamkniętych restauracji, siłowni i biur, wyłączone z normalnego użytku zostały również instytucje publiczne, w tym sądy. Wydłużenie postępowań i przekładanie terminów rozpraw stały codziennością w przeważającej większości krajów, a wdrażane naprędce „procedury covidowe” nie zawsze ratowały sytuację. Zobaczmy jak z tym problemem poradziło sobie chińskie sądownictwo.

Foto.1 Pusta sala sądowa podczas rozprawy przed Sądem Ludowym I instancji miasta Gaoqing – z uwagi na kwarantannę rozprawa odbyła się w trybie online

Sąd vs. kwarantanna

Podstawą prawną pierwszego lockdownu w Chinach było wprowadzenie w dniu 20 stycznia 2020 roku alertu najwyższego stopnia przez Narodową Komisję Zdrowia. W ślad za centralą poszczególne prowincje i miasta zaczęły ogłaszać własne regulacje w zakresie obostrzeń sanitarnych. Do końca stycznia 2020 roku wszystkie restauracje, instytucje publiczne i większość sklepów w całym kraju została zamknięta do odwołania, a ludzie dosłownie zamknięci we własnych domach, z możliwością ich opuszczania w wyznaczonych porach i jedynie za okazaniem specjalnych przepustek. W domach pozostać musieli również sędziowie, adwokaci, prokuratorzy, pracownicy sądów i wszyscy inny związani z wymiarem sprawiedliwości. Zamknięte zostały budynki wszystkich sądów wszystkich instancji w całym kraju. Nie znaczy to jednak, że chiński wymiar sprawiedliwości przestał funkcjonować. Niemal natychmiast część sądów uruchomiła rozprawy w trybie online, umożliwiając mniej lub bardziej płynną kontynuację dotychczasowej pracy. Z pomocą chińskiemu wymiarowi sprawiedliwości przyszły doświadczenia funkcjonujących w ChRL od 2017 roku tzw. Sądów Internetowych. Te trzy sądy specjalne ulokowane w Hangzhou, Guangzhou i Pekinie, o których szerzej pisałam w poprzednich artykułach, zajmują się rozpoznawaniem różnego typu spraw związanych z Internetem i dotyczących m.in. sporów konsumenckich wynikających z zakupów online, naruszenia praw autorskich w sieci, czy sporów o nazwy domen internetowych. Ideą leżącą u podstaw utworzenia tych sądów była pełna cyfryzacja postępowań, w tym umożliwienie stronom i ich pełnomocnikom całkowicie zdalnego uczestnictwa w rozprawach i posiedzeniach oraz wnoszenia pism i wszelkiej korespondencji drogą elektroniczną przez 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu.

Foto.2 Sędzia prowadzący rozprawę w trakcie odbywania kwarantanny domowej

Z powodu rozprzestrzeniającej się pandemii i wprowadzanych sukcesywnie obostrzeń wszystkie sądy w kraju zmuszone zostały do wprowadzenia zdalnego trybu pracy niemalże z dnia na dzień. Korzystając z narzędzi i innowacyjnych rozwiązań IT wypracowanych przez sądy internetowe, sądy tradycyjne zdołały kontynuować pracę. Udało się to nie tylko w dużych aglomeracjach miejskich jak Szanghaj, Chengdu czy Chongqing, ale również w mniejszych miastach ubogich prowincji takich jak Liaoning. Często prowincjonalne sądy oddalone od Pekinu o tysiące kilometrów okazywały się bardziej pomysłowe i odważne we wprowadzaniu nowych rozwiązań niż nowoczesne chińskie metropolie. Dla zapewnienia ciągłości pracy sądów, tam gdzie nie było możliwości szybkiego wprowadzenia systemu rozpraw online, używano na przykład popularnych komunikatorów takich jak WeChat. Sędziowie, ich asystenci, pomoc techniczna oraz strony i ich pełnomocnicy łączyli się z domów i porozumiewali za pomocą tych komunikatorów. W ten sposób przeprowadzano również posiedzenia i rozprawy. W telewizji publicznej oraz na kontach społecznościowych poszczególnych sądów w całym kraju pojawiały się materiały prasowe zachęcające do używania sądowych aplikacji mobilnych. Niejednokrotnie mediacje sądowe czy przesłuchania świadków dokonywane były telefonicznie.

Foto.3 Posiedzenie Sądu Ludowego w Panshan, prowincja Liaoning, przeprowadzone za pomocą komunikatora WeChat

Wytyczne “covidowe”

W celu ujednolicenia praktyki stosowania postępowań online, w dniu 14 lutego 2020r. Chiński Najwyższy Sąd Ludowy (最高人民法院) wydał specjalne wytyczne pt. „Notice on Strengthening and Standardizing Online Litigation Work during the Period of Coronavirus Epidemic Prevention and Control” (关于新冠肺炎疫情防控期间加强和规范在线诉讼工作的通知). Dokument ten określa zasady przeprowadzania rozpraw online, zdalnej weryfikacji tożsamości, czy przedstawiania materiału dowodowego w sprawie.

Oprócz rozwiązań czysto technicznych stosunkowo szybko dostosowano praktykę sądową stosowania prawa w sprawach wybranych zagadnień gospodarczych związanych z pandemią COVID-19.

16 kwietnia 2020r. Najwyższy Sąd Ludowy wydał pierwsze z trzech wytycznych odnoszących się do rozstrzygania spraw cywilnych związanych ze szczególną sytuacją gospodarczą doby pandemii. „Guiding Opinions on Several Issues Concerning the Proper Trial of Civil Cases Involving the COVID-19 (I)” (关于依法妥善审理涉新冠肺炎疫情民事案件若干问题的指导意见(一) dotyczy m.in. niewykonania umowy w związku z zaistnieniem tzw. siły wyższej (force majeure) oraz sporów pracowniczych.

Drugi z dokumentów, czyli wydany 15 maja 2020r. „Guiding Opinions on Several Issues Concerning the Lawful and Proper Trial of Civil Cases Involving the COVID-19 (II)” (关于依法妥善审理涉新冠肺炎疫情民事案件若干问题的指导意见(二)odnosi się do postępowania cywilnego w sporach kontraktowych i finansowych, a także określa uproszczone zasady postępowań upadłościowych będących konsekwencją COVID-19.

Trzecia ze specjalnych opinii Najwyższego Sądu Ludowego wydana została w dniu 8 czerwca 2020r. i dotyczy  spraw z udziałem podmiotów zagranicznych. „The Guiding Opinions on Several Issues Concerning the Lawful and Proper Trial of Civil Cases Involving the COVID-19 (III)” (关于依法妥善审理涉新冠肺炎疫情民事案件若干问题的指导意见(三)) odnosi się w szczególności do przedłużenia terminów postępowań w sprawach transgranicznych, siły wyższej, kwestii związanych z płatnościami i dostawą w handlu międzynarodowym oraz spraw z zakresu prawa morskiego.

Najwyższy Sąd Ludowy ChRL odniósł się również do praktyki egzekucyjnej, dostosowując ją do potrzeb walki z pandemią. W wydanym 13 maja 2020r. dokumencie pt. „Guiding Opinions on Several Issues concerning the Lawful and Proper Enforcement of Cases Related to Coronavirus Epidemic” (关于依法妥善办理涉新冠肺炎疫情执行案件若干问题的指导意见) określa zasady stosowania postępowania egzekucyjnego w trybie online.

Chińska praktyka sądowa w post-pandemicznym świecie

Spośród wielu rozwiązań, wprowadzonych w chińskim wymiarze sprawiedliwości tymczasowo na czas trwania pandemii COVID-19,  pewne narzędzia i wytyczone kierunki pozostaną na dłużej. Z pewnością będzie tak w przypadku powszechnego dostępu do wirtualnego sądownictwa czy rozwiązywania sporów transgranicznych w trybie online.

Pandemia i związane z nią obostrzenia okazały się przy tym najlepszym sprawdzianem dla chińskiego projektu pełnej cyfryzacji sądownictwa. Powszechne wykorzystanie nowoczesnych technologii w wymiarze sprawiedliwości ChRL sprawiło, że w obliczu pandemii COVID-19 nie było konieczności tworzenia nowego systemu od podstaw czy korzystania z technologii zewnętrznych. Wraz z wprowadzeniem kwarantanny sądy przeszły po prostu na zdalny tryb pracy, zachowując ciągłość orzekania. Tam, gdzie postępowania internetowe czy sądowe aplikacje mobilne nie były wcześniej w użyciu, nowe rozwiązania wdrożono w trybie ekspresowym po wprowadzeniu kwarantanny. Pandemia przyspieszyła zatem i tak mocno już zaawansowany proces cyfryzacji sądownictwa chińskiego.

 

Redakcja:

Leszek B. Ślazyk

e-mail: kontakt@chiny24.com

© chiny24.com 2010-2021

Twierdza Chiny Twierdza Chiny

Marta Szmidt-Husarz

- prawnik, ekspert i wieloletni praktyk chińskiego prawa i kultury prawnej, związana z Chinami od 2011 r.; - absolwentka Shanghai Jiaotong University i doktor nauk prawnych East China University of Politics and Law; - za pośrednictwem SzmidtPartners.com zajmuje się obsługą prawną biznesu w Chinach; - kontakt: http://szmidtpartners.com/pl/kontakt/

Related Articles

Back to top button