Chińskie sądy internetowe w zbliżeniu, część 1: funkcje i rola sadów internetowych

Marta Szmidt-Husarz 27-11-2020

0 1 211

W Chinach działają trzy Sądy Internetowe dedykowane rozpatrywaniu spraw związanych z Internetem. Od sporów związanych z zakupami online po naruszenia praw autorskich w sieci, wszystkie tego typu sprawy trafiają do wyspecjalizowanych sądów działających 24h na dobę i prowadzących postępowania w trybie online.

Trzy Sądy Internetowe

W sierpniu 2017 r. Najwyższy Sąd Ludowy Chin utworzył pierwszy Sąd Internetowy w Hangzhou. Lokalizacja nie jest przypadkowa, miasto Hangzhou to siedziba grupy Alibaba (阿里巴巴集团）, największej firmy e-commerce w Chinach, i jednocześnie najjaśniejszy punkt na mapie branży e-commerce w całym kraju. Należące do Alibaby platformy sprzedażowe Taobao (淘宝网) i Tmall (天猫) obok ogromnej ilości transakcji od dawna generują również ogromną liczbę sporów związanych z zakupami online. Sąd Internetowy w Hangzhou dedykowany jest właśnie rozwiązywaniu spraw z zakresu e-commerce oraz innych sporów związanych z Internetem.

Foto.1 Budynek Sądu Internetowego w Hangzhou

W ciągu pierwszego roku funkcjonowania do pilotażowego Sądu internetowego wpłynęło 12,074 spraw, z czego 10,391 postępowań zakończono wydaniem wiążącego rozstrzygnięcia. Średni czas prowadzonego postępowania wynosił 38 dni. Sukces sądu w Hangzhou w przeprowadzaniu szybkich i skutecznych postępowań z wykorzystaniem elektronicznych dowodów i rozpraw online doprowadził do utworzenia we wrześniu 2018 r. dwóch kolejnych Sądów Internetowych: w Pekinie oraz w Guangzhou (Kantonie).

Pekin to centrum chińskiej branży internetowej, tutaj swoje siedziby mają chińscy giganci internetowi tacy jak Baidu czy JD.com. Inaczej niż w przypadku Hangzhou, gdzie większość spraw kierowanych do sądu stanowią spory związane z zakupami online, do Internetowego Sądu w Pekinie trafiają sprawy bardziej skomplikowane, związane z naruszeniami własności intelektualnej, czy czynami niedozwolonymi w Internecie. Miasto Guangzhou jest natomiast stolicą prowincji Guangdong, znanej jako technologiczne centrum Chin. Tutaj swoją siedzibę ma Tencent, największa firma internetowa ChRL i tacy giganci hi-tech jak Huawei czy Dajiang(DJI).

Foto.2 Pierwsza rozprawa przed Sądem Internetowym w Hangzhou rok 2017

Jakie sprawy trafiają do sądów internetowych?

Zgodnie z wytycznymi NSL (最高人民法院关于互联网法院审理案件若干问题的规定) sądy internetowe są właściwe do rozpatrywania następujących spraw cywilnych i administracyjnych:

spory kontraktowe z zakresu sprzedaży online, usług online i pożyczek;
spory z zakresu praw autorskich w sieci;
spory z zakresu domen internetowych;
naruszenia dóbr osobistych i majątkowych w Internecie;
odpowiedzialność za wady produktów nabywanych online;
wszczynane z wniosku prokuratury postępowania o naruszenie interesu publicznego w sieci;
postępowania administracyjne związane z zarządzaniem zasobami informacyjnymi przez organy administracji.

Orzekając w powyższych sprawach sądy internetowe działają jako sądy pierwszej instancji. Do rozpatrywania środków odwoławczych właściwe są natomiast lokalne sądy ludowe II stopnia.

Dowody elektroniczne

Większość dowodów rozpatrywanych w sprawach przed sądami internetowymi to dowody elektroniczne przechowywane w zasobach Internetu. W związku z powyższym NSL co jakiś czas opracowuje kolejne wytyczne dotyczące ich weryfikacji ze szczególnym uwzględnieniem sposobu generowania, zbierania, przechowywania i transmitowania danych. W chwili obecnej w postępowaniach przed e-sądami dopuszczalne są dowody weryfikowane za pomocą podpisu elektronicznego, znacznika czasu, wartości hash czy technologii blockchain.

Bardzo szybko rozwija się w chińskim sądownictwie zwłaszcza wykorzystanie możliwości jakie daje blockchain. Każdy z trzech sądów internetowych wdrożył indywidualny system weryfikacji danych oparty na tej technologii. I tak:

we wrześniu 2018 r. Sąd w Hangzhou uruchomił swoją platformę blockchain zwaną „Judical Blockchain“ (司法区块链),
w marcu 2019 r. Sąd Internetowy w Pekinie ruszył z platformą „Balance Chain System” (天平链),
a w kwietniu 2019 r. „Internet Legal Chain” (网通法链) zaczął działać w Sądzie w Guangzhou.

Wszystkie trzy platformy działają na podobnych zasadach, a ich celem jest zapewnienie wiarygodności całego procesu generowania, przechowywania i transmitowania danych. Dzięki użyciu technologii blockchain sąd jest w stanie prześledzić i “prześwietlić” autentyczność dostarczanych przez strony dowodów.

Pamiętać jednak należy, że gotowe rozwiązania technologiczne dostarczane są Sądom przez firmy takie jak Alibaba, JD, Tencent czy HUAWEI. Z racji na charakter rozpatrywanych spraw firmy te (lub powiązane z nimi spółki) stosunkowo często występują jako strony w postępowaniach przed Sądami Internetowymi, bądź to w charakterze powoda, bądź pozwanego. Rodzić to może podejrzenia o stronniczość, co zwłaszcza w przypadku Sądu w Hangzhou, który w znakomitej większości rozpatruje spory e-commerce generowane przez Taobao bądź Tmall (obie platform należą do grupy Alibaba), nie wydaje się być bezpodstawne.

Rozprawy online

Zgodnie z wytycznymi NSL rozprawy przeprowadzane są w trybie online z użyciem video streamingu. W sali rozpraw zasiada sędzia lub większy skład orzekający, a miejsce stron postępowania zastępuje duży ekran, na którym wyświetlane są akta sprawy, dokumenty i dowody przedstawiane przez strony oraz łączący się zdalnie powód i pozwany wraz z przedstawicielami. Do weryfikacji tożsamości osób biorących udział w posiedzeniu używany jest, wdrożony już powszechnie w całych Chinach, system rozpoznawania twarzy.

Wprowadzenie trybu zdalnego uczestnictwa stron w rozprawach przed Sądami Internetowymi znacząco usprawnia prowadzenie postepowań sądowych ponieważ umożliwia dotarcie do osób z którymi w innym wypadku kontakt byłby utrudniony lub niemożliwy. W ten sposób chińskie sądy (nie tylko internetowe) umożliwiają udział w posiedzeniach osobom niezależnie od miejsca ich aktualnego pobytu, które równie dobrze może znajdować się w innym kraju jak i na innym kontynencie.

Oczywiste udogodnienie w postaci braku obowiązku osobistego stawiennictwa w sądzie nie oznacza jednak pobłażliwego traktowania uczestników rozprawy. Zastosowanie mają tutaj takie same przepisy, jak w przypadku tradycyjnych posiedzeń. Jeżeli któraś ze stron nie zaloguje się do systemu na czas, aby zdalnie wziąć udział w rozprawie, takie postępowanie traktowane jest jako odmowa stawiennictwa w sądzie. Wylogowanie z systemu w trakcie rozprawy równoważne jest natomiast z opuszczeniem posiedzenia bez zezwolenia sądu. Wyjątkiem będą tu jedynie problemy techniczne związane z dostępem do sieci czy sprzętem lub tzw. siła wyższa.

Foto.3 Sala rozpraw Sądu Internetowego w Pekinie; rozprawa online.

Dopuszczenie dowodów elektronicznych czy rozprawy przeprowadzane w trybie online to nie jedyne usprawnienia wpływające na wysoką skuteczność chińskich sądów internetowych. O innych narzędziach IT oraz o tym jak dokładnie wygląda procedura wniesienia pozwu w takim sądzie w kolejnych artykułach z cyklu „Chińskie sądy internetowe w zbliżeniu“.