Ostatnio świat stanął na głowie. Zmianie uległ tryb naszej pracy, zostały ograniczone możliwości spędzania wolnego czasu, a nawet kontaktowania się z bliskimi. Porywisty wiatr przemian nie ominął także innych, mniej oczywistych dziedzin. Jedną z nich jest sektor płatności.
W Polsce pierwszym sygnałem następujących zmian stał się fakt nie akceptowania gotówki w większej niż do tej pory liczbie sklepów, czy sieci gastronomicznych. Powód? Gotówka jest niehigieniczna. Na banknotach, a zwłaszcza na monetach wszelkie wirusy mogą pozostawać aktywne godzinami, a nawet całymi dobami. Przechodząc zaś z rąk do rąk gotówka jest idealnym medium transmisji tych wirusów. Trend wzmożonego „wypychania” gotówki z obrotu można było zaobserwować w Polsce w marcu i kwietniu. Obecnie toczy się dyskusja, czy dyskryminacja gotówki jest legalna.
W Państwie Środka epidemia nie miała wpływu na los „gotowizny”. A to za sprawą rozwiązań informatycznych, a konkretnie aplikacji dla smartfonów. Tak zwane płatności mobilne, które w Chinach zdobyły ogromną popularność zaledwie w parę lat, sprawiły, że gotówka powoli staje się tutaj historią. Wszystko za sprawą dwóch wspieranych przez państwo gigantów: spółki Tencent, właściciela aplikacji WeChat Pay (微信支付 Wēixìn zhīfù) oraz grupy Alibaba, która wprowadziła na rynek aplikację Alipay (支付宝 Zhīfùbǎo). O nich samych kilka słów za chwilę.
W lutym Ludowy Bank Chin (中国人民银行 Zhōngguó Rénmín Yínháng), masowo wycofywał z obiegu gotówkę z terenów objętych epidemią, z miejsc takich jak sklepy, targowiska, a zwłaszcza szpitale. Banknoty, które trafiały do banków odkażano, lub zastępowano nowo wydrukowanymi pieniędzmi.
Przyśpieszeniu uległy prace nad chińską walutą cyfrową (央行数字货币 Yāngháng shùzì huòbì), zwaną w skrócie DCEP (Digital Currency Electronic Payment), albo potocznie cyfrowym juanem. Obecnie ta nowa forma pieniądza jest testowana w czterech chińskich miastach m.in. w Shenzhen (深圳 Shēnzhèn) oraz w Suzhou ( 苏州 Sūzhōu) . Pracami nad tym projektem zajmuje się Ludowy Bank Chin oraz Rolniczy Bank Chin (中国农业银行 Zhōngguó Nóngyè Yínháng). W kwietniu bieżącego roku zostały opublikowane zrzuty ekranu, przedstawiające jak ma wyglądać obsługa juana cyfrowego przez platformę WeChat Pay.
Zdjęcie: e-juan w smartfonie.
Czym właściwie są wspomniane powyżej aplikacje płatności mobilnych? Cofnijmy się o parę lat wstecz.
W przypadku WeChat Pay mamy do czynienia z integralną funkcją WeChata, będącego chińskim odpowiednikiem… Facebooka, Twittera, Skype’a i wielu innych aplikacji i serwisów w jednym. WeChat został wprowadzony na rynek w 2011 roku przez grupę Tencent (腾讯 Téngxùn), jako rozwinięcie komunikatora QQ, odpowiednika niegdysiejszego polskiego Gadu-Gadu. WeChat nazywany jest dziś „aplikacją od wszystkiego”, ponieważ dzięki specyficznej konstrukcji powiększa nieustannie swoje użyteczności (zakupy internetowe, serwis randkowy, grupy rodzinne, zamawianie taksówek, lub Di-Di, odpowiednika Ubera, kupowanie wszelakich biletów, zamawianie jedzenia i dziesiątki innych), a także pozwala tworzyć i umieszczać na swej bazie mikroprogramy (na przykład menu restauracji, w której właśnie chcemy coś zjeść). Został stworzony przez Allena Zhang (张小龙 Zhāng Xiǎolóng), nazwę zaś zawdzięcza Ponyemu Ma (马化腾 Mǎ Huàténg), właścicielowi spółki Tencent. W 2019 roku WeChat posiadał ponad 1 miliard aktywnych użytkowników (dane : China Internet Watch).
WeChat Pay – korzystamy z kodów QR wyróżnionych kolorem zielonym
Podstawowym narzędziem oferowanym przez WeChat Pay jest „Portfel” (钱包 qiánbāo), tj. indywidualne konto użytkownika, które można połączyć z rachunkiem bankowym – do października 2018 roku zrobiło to 900 mln użytkowników. Kolejnym narzędziem jest funkcja „Czerwona Koperta” (红包 hóngbāo), której premiera miała miejsce w 2014 roku z okazji Święta Wiosny (春节 Chūnjié), znanego u nas pod nazwą Chińskiego Nowego Roku. Czerwone Koperty to część chińskiej noworocznej tradycji. W czasie świąt przekazuje się w nich dzieciom, rodzicom, krewnym, przyjaciołom, a także pracownikom i współpracownikom pieniądze, będące zarówno praktycznym prezentem, jak i życzeniem pomyślności przez cały nowy rok. Ta funkcja WeChat umożliwiła przesyłanie podarków pieniężnych wraz z krótkimi życzeniami osobom, z którymi z różnych powodów nie można było się w Nowy Rok spotkać. Odbiorca Czerwonej Koperty, jak w przypadku fizycznej koperty nie wie, jaka suma się w niej znajduje. Żeby się tego dowiedzieć, musi ją otworzyć. Jeśli jednak nie uczyni tego w ciągu 24 godzin od otrzymania powiadomienia, Czerwona Koperta wraca do właściciela.
Największym konkurentem WeChat Pay w Chinach jest aplikacja Alipay (支付宝 Zhīfùbǎo). Swoją oficjalną premierę miała 8 lutego 2014 roku, a stworzona została przez grupę Alibaba (阿里巴巴 Ālǐbābā) Jack’a Ma (马云 Mǎ Yún). Działa w ramach spółki Ant Financial (蚂蚁金服 Mǎyǐ Jīnfú) należącej do grupy Ailbaba. Alipay została zaakceptowana jako forma płatności przez ponad 65 instytucji finansowych w Chinach i na świecie (m.in. Visa i MasterCard). Jest podstawowym narzędziem płatności dla wszystkich platform e-commerce grupy Alibaba, w tym Taobao (淘宝Táobǎo) oraz Tmall (天猫 Tiānmāo). Alipay na swojej stronie informuje, że posiada aktualnie ponad miliard użytkowników.
AliPay – korzystamy z kodów QR wyróżnionych kolorem niebieskim
W listopadzie 2019 roku Alipay oraz WeChat Pay ogłosiły, że umożliwią korzystanie z aplikacji na terenie ChRL obcokrajowcom nie posiadającym konta bankowego w chińskim banku. Wystarczy połączenie konta w serwisie płatności mobilnej z posiadana kartą płatniczą, czy kredytową. Zakładając konto w Alipay należy wybrać zakładkę TourPass, a następnie wpisać dane swojej karty. Zagraniczną kartę można też podpiąć do WeChata. W tym przypadku trzeba wybrać typ karty – Visa, Mastercard, American Express, Discover Global Network (w tym Diners Club), albo JCB.
Instrukcje (w języku angielskim): tu (Alipay) i tu (WeChat).
Decyzję o otwarciu serwisów dla turystów zagranicznych podjęto ze względu na rosnąca w Chinach liczbę sklepów, restauracji i wielu innych miejsc, gdzie jedyną formą płatności sa płatności mobilne. Bywa już tu bowiem tak, że nawet w wiejskim sklepie spożywczym sprzedawca nie jest w stanie wydać reszty, ponieważ nie ma gotówki.
Polskie banki, pomimo swojej pozornej nowoczesności i otwartości na nowe rozwiązania technologiczne do propozycji chińskich podchodzą z ogromnym dystansem. Moje próby podpięcia polskiej karty do WeChata skończyły się jej blokadą przez oddział mojego banku. Zostałam poinformowana później, że wykonanie przelewów walutowych związanych z obsługą WeChat Pay może być zarówno długotrwałe, jak i kosztowne.
Pandemia w Chinach spowodowała intensyfikację następujących po sobie procesów oraz przyśpieszenie wcześniej istniejących tendencji na rynku płatności, w obszarze obrotu gotówkowego. Tendencje te idą naprzeciw sprawującym władzę. Wiele państw (tak Chiny, jak i na przykład Skandynawia, a przede wszystkim Szwecja) dąży do społeczeństwa bezgotówkowego, do systemu, gdzie banknoty i monety zostają zastąpione elektronicznymi bitami. Bitami, których obieg o wiele łatwiej kontrolować, i które są znacznie tańsze w „produkcji” i „eksploatacji” niż fizyczne środki płatności. Model bezgotówkowy niesie ze sobą szereg korzyści, takich jak m.in. wyeliminowanie szarej strefy, zwiększenie szybkości transakcji, ich wygodę i bezpieczeństwo – zgubienie, czy kradzież telefonu nie pozbawia nas środków. Do istotnych zagrożeń wynikających z rosnącej popularności systemów płatności mobilnych zaliczają się kwestie ochrony danych oraz cyberbezpieczeństwa, a także fakt coraz większego uzależnienia społeczeństwa od energii i technologii. Powinniśmy być świadomi jednych i drugich, ponieważ ten model już niebawem przestanie być tylko pieśnią przyszłości, a stanie się naszą codziennością.
