Upadek dynastii Tang otwiera kolejny okres rozpadu i chaosu w chińskiej historii. W ciągu trwającego 54 lata rozbicia, Chiny po raz kolejny pogrążyły się w anarchii i chaosie, a na mapie powstały liczne, niezależne państwa. Był to również najkrótszy okres rozpadu w chińskiej historii. Prawdopodobnie jest to zasługa dynastii Tang, która utrwaliła w świadomości Chińczyków poczucie wspólnoty kulturowej i politycznej.
Na północy Chin wyłoniło się pięć tworów państwowych. Przedrostek „późniejszy” został dodany, aby odróżnić je od panujących wcześniej dynastii:
- Późniejsza dynastia Liang (907-923)
- Późniejsza dynastia Tang (923-936)
- Późniejsza dynastia Jin (936-947)
- Późniejsza dynastia Han (947-951)
- Późniejsza dynastia Zhou (951-960)
W tym samym okresie na południu dzisiejszych Chin uformowało się dziesięć niezależnych państewek, które w tradycji historycznej powszechnie określa się jako „Królestwa”. Sam termin „Pięć Dynastii i Dziesięć Królestw” został prawdopodobnie ukuty przez historyka działającego w okresie dynastii Song, Ouyang Xiu, który chciał w ten sposób „przesłonić” fakt zerwania ciągłości dynastycznej, a to by nie podważyć autorytetu władzy cesarskiej. Południowe państwa ochrzcił mianem „królestw”, tym samym umniejszając ich pozycję.
Dynastia Liang oraz jej następcy byli wątpliwymi sukcesorami świetności Tangów. Na północnych rubieżach panował chroniczny bezład. Gospodarka znajdowała się w opłakanym stanie, a ciągłe wojny domowe, uzurpacje i zmagania o zwierzchnictwo pomiędzy generałami skutecznie uniemożliwiały ustabilizowanie sytuacji. Ludzie żyli w biedzie, przytłoczeni podatkami i wojenną niedolą. Były to ciężkie i okrutne czasy.
Ogólny stan gospodarczy i społeczny południowych królestw prezentował wyższy poziom rozwoju niż u północnych sąsiadów. Względny spokój i niewielka ilość prowadzonych konfliktów pozwalała na umocnienie gospodarki rolnej i wprowadzenie licznych innowacji w postaci rozbudowanych systemów irygacyjnych. Fale uchodźców uciekających przed rzezią i bezprawiem z północy Chin sprawiały, że siły roboczej było pod dostatkiem. Był to moment przesunięcia się głównego ośrodka politycznego Chin na teren Wielkiej Niziny, czego znamiennym przykładem jest ustanowienie stolicy w okolicach Kaifengu.
Dynastia Liang upadła w roku 923, przetrwała zaledwie 16 lat. Głównymi przyczynami słabości państwa Zhu Wena były: brak stabilnych struktur państwowych i ciągła rywalizacja pomiędzy pozostałymi przy życiu członkami arystokratycznych rodów z rodu Tangów oraz wśród wojskowej elity. W rezultacie Późniejsze Liang zostało zniszczone przez Li Keyonga, przedstawiciela plemienia Turków Shatuo, zamieszkujących północne stepy. Założył on Późniejszą Dynastię Tang. Jest to jedyny moment, kiedy na północy przez krótki okres (siedem lat panowania Późniejszych Tangów) zapanował względny spokój.
Tangowie zostali obaleni w wyniku rebelii jednego ze swoich generałów, który zawarł sojusz z Kitanami. Kitanowie byli ludem plemiennym zamieszkującym północne stepy, prowadzącym tam na wpół koczowniczy tryb życia. Za sprawą wodza Apaoji, który zjednoczył konkurujące ze sobą klany, Kitanowie stworzyli w silne mocarstwo. Z czasem stało się oczywiste, że ambicje kitańskich władców stanowią otwartą groźbę dla chińskiej suwerenności. W 937 roku państwo przyjęło nazwę Liao.
W zamian za udzieloną pomoc, władcy nowo utworzonej dynastii Jin oferowali Kitanom szesnaście prefektur, obejmujących tereny północnego Shanxi oraz Hebei (w tym obszar dzisiejszego Pekinu). Tym samym na drodze całkowitej legalności Kitanowie stali się władcami pokaźnej części „czysto chińskiego” terytorium. Ta decyzja okazała się mieć dalekosiężne konsekwencje i stanie się bolączką późniejszej dynastii Song.
Przymierze pomiędzy dynastią Jin i Kitanami szybko uległo erozji, prowadząc do otwartego konfliktu. Dzięki swojej niekwestionowanej przewadze militarnej Kitanowie szybko zdobyli Kaifeng i wzięli do niewoli cesarza Jin. Jednocześnie ich najazdom towarzyszyły masowe rzezie ludności, niszczenie i rozkradanie dobytku – stolica i okoliczne wioski przekształciły się w sceny brutalnej pożogi. Można przypuszczać, że Kitanowie już wówczas planowali rozciągnąć swoje panowanie nad całym obszarem cesarstwa Jin, jednakże nie byli wystarczająco przygotowani na opór ze strony Chińczyków. W efekcie wycofali się z powrotem na północ w 947 roku, a miejsce Jin zajęła Późniejsza Dynastia Han.
Jest to najkrócej panująca dynastia – utrzymała się zaledwie cztery lata. Jej drugi władca został obalony przez własną armię. W 951 roku generał Guo Wei proklamował utworzenie Późniejszej Dynastii Zhou. Jej początki zapowiadały się obiecująco: władca spojrzał przychylnym okiem na pogrążone w biedzie masy chłopskie i wydał nakaz obniżenia podatków. Rozpoczął również starania mające na celu uzdrowienie tragicznej sytuacji gospodarki rolnej. Możliwe, że dzieje Późnego Zhou potoczyłyby się inaczej, gdyby nie przewrót wojskowy w 960 roku.
Drugi władca Późnego Zhou umiera w 960 roku, zostawiając na tronie swojego niepełnoletniego syna. Przed swoją śmiercią wysłał na północ zasadniczą część podległych mu wojsk, celem odparcia spodziewanego ataku Kitanów. Na czele tej armii stał jeden z najbardziej zaufanych generałów, Zhao Kuangyin. Kilka dni po wymarszu dowódca został zbudzony ze snu przez swoich oficerów, którzy narzucili na niego złoty płaszcz (o cesarskiej barwie), upoważniając go tym samym do pretendowania do tronu.
Przeczuwając, że za tą decyzją kryje się czysta chęć wzbogacenia się, Zhao Kuangyin wyraził zgodę pod warunkiem całkowitego posłuszeństwa ze strony oficerów. Ci zgodzili się, a wojsko zawróciło z powrotem na Kaifeng. Niedługo później ogłoszono narodziny dynastii Song.
Tekst: Milena Świeboda
Źródła: „Historia Chin”, Witold Rodziński
Źródła zdjęć:
- https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b5/Five_Dynasties_Ten_Kingdoms_923_CE.png
- https://min.news/history/6489581aeddf6bcd3b66551a81d5db0b.html
- https://www.sohu.com/a/333019747_559864
- https://sunnews.cc/history/87407.html
Redakcja: Leszek Ślazyk
e-mail: kontakt@chiny24.com
© 2010 – 2021 www.chiny24.com
