Technologia rozpoznawania twarzy a ochrona danych osobowych w Chinach – sprawa prof. Guo Binga
Wiele się mówi w ostatnim czasie o niekontrolowanym zbieraniu danych osobowych obywateli Chin, a zwłaszcza o używanej w tym celu zarówno przez instytucje państwowe, jak i sektor prywatny, technologii rozpoznawania twarzy (Facial Recognition Technology, FRT). Po okresie pewnego boomu i masowego wręcz wdrażania przez firmy i instytucje rozwiązań służących zbieraniu wizerunków twarzy klientów, przyszła pora na postawienie granic.
Dobrą ku temu okazją stała się pierwsza sprawa cywilna związana z przetwarzaniem danych biometrycznych za pomocą technologii rozpoznawania twarzy wniesiona z pozwu Guo Binga przeciwko Hangzhou Wildlife World Co., Ltd. (郭兵与杭州野生动物世界有限公司服务合同涉人脸识别纠纷）.
Guo Bing vs. Hangzhou Wildlife World
W dniu 20 listopada 2020 r. Sąd Ludowy dystryktu Fuyang w mieście Hangzhou (杭州市富阳区人民法院) wydał orzeczenie w sprawie z pozwu Guo Bing przeciwko Hangzhou Wildlife World Co., Ltd., spółce zarządzającej parkiem przyrodniczym w Hangzhou. Spór dotyczył postanowień umownych w zakresie użycia technologii rozpoznawania twarzy w celu identyfikacji osób odwiedzających park.
W kwietniu 2019 r. Guo Bing, profesor prawa na Zhejiang Sci-Tech University, nabył roczną kartę wstępu do parku Hangzhou Wildlife World. Zgodnie z procedurą przyjętą przez park, w momencie zakupu Pan Guo podał swoje dane osobowe oraz dostarczył zdjęcie. Za zgodą powoda pobrane zostały również jego odciski palców. W lipcu zmieniony został sposób dostępu do parku, a system weryfikacji za pomocą odcisków palców zastąpiono technologią rozpoznawania twarzy. O fakcie tym powód poinformowany został za pomocą wiadomości SMS dwukrotnie, w lipcu i październiku 2019 r. Poproszono go przy tym o dostarczenie stosownego wizerunku twarzy w celu aktywacji w nowym systemie zakupionej wcześniej karty rocznej. Powód nie wyraził na to zgody i poprosił o unieważnienie karty oraz zwrot poniesionej opłaty rocznej. Kiedy zarząd parku odmówił, Guo Bing wniósł pozew powołując się na naruszenie jego prywatności oraz złamanie przez Hangzhou Wildlife World Co., Ltd. postanowień umowy o świadczenie usług dostępu do parku.
Po rozpoznaniu sprawy Sąd orzekł, że zmiana sposobu weryfikacji odwiedzających z systemu opartego na skanowaniu odcisków palców na system skanowania twarzy stanowiło istotne naruszenie umowy. Treść wysłanych do powoda wiadomości SMS nie została przy tym uznana za wiążącą prawnie, odrzucono bowiem możliwość uznania tych wiadomości tekstowych za postanowienia zmieniające dotychczasowe brzmienie umowy. Przyznając rację powodowi w zakresie naruszenia postanowień umownych Sąd odrzucił jednak najważniejszy wniosek Pana Guo dotyczący unieważnienia oświadczenia Zarządu wprowadzającego nowy sposób weryfikacji odwiedzających. Powód wnosił bowiem o uznanie procedury zbierania wizerunków twarzy odwiedzających za naruszenie prawa do ochrony danych wrażliwych. Jak podkreślił Guo Bing w wywiadzie udzielonym dziennikowi Global Times, bezpodstawne zbieranie danych biometrycznych za pomocą technologii rozpoznawania twarzy stanowi rażące naruszenie prawa do prywatności. Sąd uznając za słuszne jedynie argumenty dotyczące naruszenia umowy nie wypowiedział się zatem merytorycznie w tym zakresie.
Może Cię zainteresować: Cyberrewolucja w Chinach, czyli cyfrowe sądy “Made in China”
Rozstrzygając sprawę sąd pierwszej instancji nakazał pozwanej spółce zapłatę na rzecz powoda odszkodowania oraz pokrycia kosztów w łącznej wysokości 1038 RMB (ok. 500 PLN), a także usunięcie z posiadanej bazy zebranych danych dotyczących wizerunku twarzy powoda, w tym zdjęć. Jakkolwiek drobna jest to kwota i mimo ostrożnego podejścia Sądu do kwestii naruszenia prawa do prywatności, sprawa Guo Bing vs. Hangzhou Wildlife World, jako pierwsze rozstrzygnięcie odnoszące się do gromadzenia i przetwarzania danych biometrycznych z użyciem technologii FRT, stanowi kamień milowy w dyskusji na temat ochrony danych osobowych w Chinach. Zarówno powód jak i pozwani wnieśli apelacje więc warto obserwować jak w tym temacie wypowie się sąd drugiej instancji.
Dane biometryczne na celowniku
Sprawa prof. Guo Bing to pierwszy sygnał rosnącej świadomości chińskiego społeczeństwa na temat potrzeby ochrony danych osobowych. Informacjami szczególnie wrażliwymi są przy tym wizerunki twarzy. To właśnie te dane biometryczne znalazły się w ostatnim czasie w polu zainteresowania firm, szkół, uniwersytetów, sklepów, portów lotniczych, czy zarządów osiedli mieszkalnych. W porównaniu z weryfikacją tożsamości na podstawie dokumentów, czy nawet odcisków palców, skanowanie twarzy jest bardziej precyzyjne i łatwiejsze do przeprowadzenia (można je wykonać z pewnej odległości i bez specjalnego zaangażowania osoby skanowanej), pozwalając przy tym na jednoznaczną identyfikację osoby fizycznej. Nagły wzrost popularności tego typu rozwiązań wiąże się również z potrzebą zachowania dystansu społecznego w dobie pandemii COVID-19. Co prawda pierwsze kamery z opcją skanowania twarzy instalowane były na osiedlach mieszkaniowych w Pekinie i Szanghaju już w 2016r., jednak swoje plusy taki system zbierania danych w pełni ujawnił przy wiosennym lockdownie, kiedy kluczowe okazało się szybkie i precyzyjne identyfikowanie konkretnych osób na odległość.
Może Cię zainteresować: Okrutne Chiny – prawie 2500 osób skazanych na 5 lat przymusowego… płacenia gotówką
Powszechne użycie technologii rozpoznawania twarzy w Chinach (ok. 626 mln kamer zainstalowanych w miejscach publicznych w roku 2020) nie byłoby możliwe bez cichej rewolucji AI, która dokonała się właśnie na naszych oczach. W ostatnich latach pojęcie sztucznej inteligencji zmieniło się z abstrakcyjnego konceptu w nieodzowny element codziennego życia. Z jednej strony narzędzia oparte na algorytmach odczytujących nasze preferencje ułatwiają i czynią życie przyjemniejszym, z drugiej stanowią zagrożenie dla prywatności i bezpieczeństwa naszych danych. Po okresie zachłyśnięcia się nowymi rozwiązaniami również w Chinach, które przodują w zakresie wdrażania nowych technologii w niemal każdej dziedzinie życia, przyszła pora na regulacje prawne i obostrzenia mające chronić dane osobowe obywateli.
Chińskie regulacje w zakresie ochrony danych osobowych
Prace nad tworzeniem prawnego systemu ochrony danych osobowych trwają w ChRL od 2012 r. W tym czasie w życie weszła tzw. Decyzja o wzmocnieniu ochrony informacji w sieci (关于加强网络信息保护的决定)，dokument, w którym po raz pierwszy określono zespół reguł dotyczących zbierania i przetwarzania danych osobowych w sieci, wprowadzając nakaz ochrony danych osobowych przez firmy dostarczające usługi internetowe.
Kolejnym aktem prawnym w tym zakresie jest Cybersecurity Law z 2017 r. (网络安全法), a zwłaszcza jego rozdział 4, dotyczący bezpieczeństwa informacji w sieci. Ustawa ta nie tylko implementuje Decyzję z 2012r., ale znacząco rozszerza obowiązek zachowania poufności przez dostawców usług internetowych, ograniczając zakres zbieranych przez nich danych do informacji niezbędnych z punktu widzenia świadczonych usług oraz wymagając każdorazowej zgody osoby, której dane mają być zbierane. Ustawa ustanawia przy tym nowy organ administracji centralnej odpowiedzialny za cyberbezpieczeństwo w postaci Cyberspace Administration of China, w skrócie “CAC”.
Chiński ustawodawca pracuje ponadto nad kolejnymi regulacjami dotyczącymi ochrony danych osobowych. W maju 2020 r. uchwalono pierwszy w historii Chin Kodeks cywilny（民法典）, a wraz z nim przepisy dotyczące praw osobistych（人格权）- regulacje te wejdą w życie 1 czerwca 2021 r. W październiku 2020 r. ogłoszono projekt ustawy o ochronie danych osobowych (个人信息保护法). Projekt zawiera w szczególności regulacje odnoszące się do nowych technologii, nakładając restrykcje dot. przetwarzania informacji osobowych chińskich osób fizycznych nie tylko na krajowe ale również na zagraniczne podmioty. Akt ten ustanawia ponadto specjalną ochronę tzw. danych wrażliwych, zaliczając tutaj m.in. dane biometryczne a więc również wizerunek twarzy. Wspomnieć należy także o uchwalonym 28 czerwca 2020r. Data Security Law (数据安全法), który wprowadza ogólne regulacje dotyczące bezpieczeństwa danych w Chinach.
Wspomniane wyżej akty prawne wraz z ustawą o ochronie praw konsumenta oraz aktami wykonawczymi tworzą rozbudowany system prawny w zakresie cyberbezpieczeństwa i ochrony danych w ChRL. Skupienie uwagi chińskiego ustawodawcy na sprawach bezpieczeństwa danych w sieci oraz przetwarzaniu informacji wrażliwych ma na celu uregulowanie rynku nowych technologii zwłaszcza tam, gdzie masowo zbierane są dane konsumentów. Wyrok sądu pierwszej instancji w sprawie Guo Bing przeciwko Hangzhou Wildlife World pokazuje, że wymiar sprawiedliwości nie kwestionuje „tradycyjnych“ praw konsumentów, ale wiele jest jeszcze do zrobienia w kwestii cyfrowej ochrony danych osobowych i prawa do prywatności. Sprawa prof. Guo pokazuje przede wszystkim zmianę podejścia kierownictwa – władze ChRL dały wyraźny sygnał, że używana szeroko przez administrację centralną i lokalną technologia FRT nie może być równie swobodnie wykorzystywana w celach komercyjnych. Sektor prywatny musi się zatem liczyć ze sporymi restrykcjami, a debata społeczna wokół ochrony danych osobowych, która rozgorzała w związku ze sprawą prof. Guo, będzie się przetaczać przez Chiny jeszcze jakiś czas. Znamienne, że w otaczającej nas cyberrzeczywistości charakterystyczna chińska potrzeba „zachowania twarzy“ nabiera zupełnie nowego znaczenia.
Redakcja:
Leszek B. Ślazyk
e-mail: kontakt@chiny24.com
© chiny24.com 2010-2020
